بهداشت دهان و دندان در بزرگسالان

بهداشت دهان و دندان

بهداشت دهان و دندان در بزرگسالان

چهارشنبه 2 اسفند 1402

نویسنده دکتر سیدمصطفی سیدجوادین
بورد تخصّصی ارتودانتیکس

سیستم جونده یکی از اعضای مهمّ بدن است که شامل دندان‌ها، لثه و استخوان نگهدارندۀ اطراف دندان‌ها (پریودونشیوم)، فک‌ها (فکّ بالا به نام ماگزیلا و فکّ پایین به نام مندیبل)، زبان، مفاصل گیجگاهی- فکّی راست و چپ (TMJ)، عضلات جوندۀ فک‌ها و صورت و اعصاب و عروق مربوط است.
سیستم جونده علاوه بر جویدن غذا، در تکلّم، نگهداری فرم و حالت صورت نیز نقش دارد. دندان‌ها و لثه رکن اصلی سیستم جونده را دارند؛ نگهداری و مراقبت از آن‌ها روزانه نیاز به زمان کمی دارد (حدود پنج دقیقه)، امّا از عواقب بعدی آن، شامل هزینه، صرف وقت برای درمان دندانپزشکی و از درد و ناراحتی دندان‌درد جلوگیری می‌کند.
حداقل مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان شامل موارد زیر است:
 سه بار مسواک زدن در شبانه روز (صبح بعد از صبحانه، بعد از ناهار و قبل از خواب)
 استفاده از نخ دندان بعد از مسواک زدن قبل از خواب (حداقل یک‌بار)
 استفاده از دهان‌شویۀ فلورایددار بعد از مسواک زدن قبل از خواب

مسواک زدن باید از کودکی و از زمان رویش اولین دندان شروع شود. بی‌گمان ابتدا والدین این کار را برای کودکشان انجام می‌دهند. حفظ و نگهداری دندان‌های شیری به اندازۀ دندان‌های دائمی اهمّیت دارد.

کات و موارد زیر را به ذهن بسپارید:
 حتّی اگر غذایی مصرف نشود (مثلاً در افراد روزه‌دار)، باز نیاز به مسواک زدن برای رفع و از بین بردن میکروب‌های دهان وجود دارد، حتّی نیاز به انجام آن بیشتر می‌شود.
 از موادّ قندی کمتر استفاده کنید. لبنیات، سبزیجات و میوه‌جات را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
 سالانه یک‌بار برای معاینه‌های دندانپزشکی به دندانپزشک مراجعه کنید.
 تا حدّ امکان از مصرف موادّ سفید کنندۀ تجاری نامشخّص بدون مشورت با دندانپزشک خود بپرهیزید، چون ممکن است باعث آسیب غیرقابل برگشت مینای دندان شود.
 استفاده از خمیردندان فقط حدود پنج درصد در افزایش کارایی بهداشت دهان مؤثّر است. خود عمل مسواک زدن (نحوۀ صحیح انجام حرکات و صرف زمان کافی) نقش اصلی در برطرف کردن میکروب‌های دهان دارد.
 مکرّراً نوع خمیردندان خود را عوض کنید تا میکروب‌های دهان به یک نوع خمیردندان عادت نکنند و مقاوم نشوند.
 مسواک با اندازۀ مناسب سر و موهای ترجیحاً با سفتی متوسّط انتخاب کنید و عمل مسواک زدن به صورت آرام از سمت لثه به سمت تاج دندان‌ها انجام گیرد. از مسواک زدن افقی و با فشار بپرهیزید، چون باعث تحلیل لثه و سایش مینای دندان‌ها می‌شود. هر سه ماه یک‌بار مسواک خود را عوض کنید تا کارایی بیشتری داشته باشد.
 هر چند وقت یک‌بار سطح خارج زبان خود را مسواک بزنید. پژوهش‌ها نشان داده‌اند اکثر میکروب‌های دهان روی سطح خارجی و بین پرزهای زبان تجمّع می‌کنند؛ به همین دلیل روی سطح پشتی سر بعضی مسواک‌ها حالت دندانه‌دار و کرکره‌ای وجود دارد تا بتوانید از آن برای مسواک زدن سطح زبان استفاده کنید.

سیستم جونده علاوه بر جویدن غذا، در تکلّم، نگهداری فرم و حالت صورت نیز نقش دارد. دندان‌ها و لثه رکن اصلی سیستم جونده را دارند؛ نگهداری و مراقبت از آن‌ها روزانه نیاز به زمان کمی دارد (حدود پنج دقیقه)، امّا از عواقب بعدی آن، شامل هزینه، صرف وقت برای درمان دندانپزشکی و از درد و ناراحتی دندان‌درد جلوگیری می‌کند.

افراد بزرگسال و مسن به موارد زیر توجّه ویژه داشته باشند:
 با افزایش سن خطر بیماری لثه (پیوره) افزایش می‌یابد.
 علائم بیماری لثه شامل التهاب، خونریزی، طعم و بوی نامطبوع دهان و در مرحلۀ پیشرفته لقی دندان و خروج چرک از شیار لثه‌هاست. بیماری لثه معمولاً درد ندارد و تدریجی پیشرفت می‌کند.
 بیماری لثه می‌تواند منجر به آبسۀ چرکی لثه و متعاقب آن تورّم صورت و درد شود.
 بیماری لثه معمولاً منجر به لقی تعداد زیادی از دندان‌ها و از دست رفتن آن‌ها می‌شود.
 معمولاً جرم دندان عامل اصلی بیماری لثه است. بنابراین افراد بزرگسال و مسن لازم است سالانه حداقل یک‌بار جرم‌گیری کنند.
 لازم است ترمیم‌ها و روکش‌های قدیمی، حجیم و نامناسب خارج شود و با ترمیم‌ها و روکش‌های استاندارد و مناسب جایگزین شود. همچنین دندان‌های از دست رفته با پروتز یا ایمپلنت (کاشت دندان) جایگزین شود تا فشار ناشی از جویدن غذا بر سطوح تمامی دندان‌ها توزیع شود.
 از مراجعه به مراکز درمانی غیربهداشتی و دندانسازی تجربی و غیرعلمی بپرهیزید و برای اعمال دندانپزشکی تخصّصی به متخصّص مربوط مراجعه کنید.