فضانگهدار دندان چیست؟
پنجشنبه 9 آذر 1402
دوره‌های زمانی رویش دندان‌ها
به‌طور کلّی سه دورۀ زمانی برای رویش دندان‌ها وجود دارد:
1. دورۀ دندان‌های شیری
دورۀ دندان‌های شیری با رویش دندان‌های میانی شیری فکّ پایین در جلو -که دو عدد است- حدوداً از شش تا هفت ماهگی شروع می‌شود و تا شش یا هفت سالگی ادامه دارد. تعداد دندان‌های شیری در هر قوس فک ده عدد و در مجموع دو فک بیست عدد است.
2. دورۀ دندان‌های شیری- دائمی یا مختلط
دورۀ دندان‌های شیری- دائمی با رویش دو عدد دندان دائمی میانی فکّ پایین در جلو (دندان‌های ثنایا) حدوداً از شش تا هفت سالگی شروع می‌شود و حدوداً تا دوازده سالگی با رویش دندان‌های نیش دائمی فکّ بالا به پایان می‌رسد.
3. دورۀ دندان‌های دائمی
دورۀ دندان‌های دائمی حدوداً از دوازده سالگی با از دست رفتن آخرین دندان‌های شیری (معمولاً کانین یا نیش شیری بالا) شروع می‌شود و با رویش دندان‌های عقل در حدود بیست سالگی تکمیل می‌شود. تعداد دندان‌های دائمی در دو فک به‌غیر از دندان‌های عقل 28 عدد و با دندان‌های عقل کلّاً 32 عدد است.
اهمّیت نگهداری دندان‌های شیری
عملکرد جویدن غذا و تغذیه، در نتیجه رشد مناسب کودک
تکامل سیستم جونده و رشد فک‌ها
نگهداری و حفظ استخوان آلوئولار (استخوان پشتیبان اطراف دندان‌ها)
حفظ فضای موجود برای رویش بعدی دندان‌های دائمی مربوط زیرین
تکلّم صحیح
هر دندان شیری باید در زمان خاصّ خود از دست برود یا کشیده شود. باقی ماندن زیاد یا زود از دست رفتن دندان‌های شیری، هر کدام می‌توانند بالقوّه باعث مشکلات فوق شوند. باقی ماندن بیش از حدّ دندان شیری معمولاً به انحراف مسیر رویش دندان دائمی یا نهفتگی آن منجر می‌شود. در زیر هر دندان شیری جوانۀ دندان دائمی مربوط وجود دارد که باید جایگزین آن شود. اگر دندان شیری به دلیل پوسیدگی یا عفونت زودتر از زمان مقرّر از دست برود، احتمال گیر غذایی و آزردگی لثه در ناحیه به وجود می‌آید. دندان‌های مجاور در مدّت کوتاه به سمت فضای موجود حرکت می‌کنند و در نتیجه فضای موجود برای رویش دندان دائمی زیرین از دست خواهد رفت و دندان دائمی زیرین به‌دلیل کمبود فضای رویشی نهفته خواهد شد. در ضمن خطّ وسط قوس دندانی به آن سمت منحرف خواهد شد و تماس متقابل قوس‌های دندانی مختل می‌شود.
روش‌های محافظت از دندان شیری
رعایت بهداشت دهان (مسواک زدن حداقل دو بار در شبانه‌روز و ترجیحاً قبل از خواب)
استفاده از دهان‌شویۀ فلورایددار
فلورایدتراپی دوره‌ای توسّط دندانپزشک کودکان
شیار درمانی: ترمیم یا پُرکردن شیارهای سطح جوندۀ دندان‌های آسیا با موادّ هم‌رنگ دندان توسّط دندانپزشک کودکان برای جلوگیری از پوسیدگی بعدی (پیشگیری)
پُرکردن پوسیدگی دندان‌های شیری در صورت لزوم
استفاده از فضانگهدار در صورت از دست رفتن دندان‌های شیری
هر دندان شیری باید در زمان خاصّ خود از دست برود یا کشیده شود. باقی ماندن زیاد یا زود از دست رفتن دندان‌های شیری، هر کدام می‌توانند بالقوّه باعث مشکلات فوق شوند. باقی ماندن بیش از حدّ دندان شیری معمولاً به انحراف مسیر رویش دندان دائمی یا نهفتگی آن منجر می‌شود.
فضانگهدار دندان
فضانگهدار دندان وسیله‌ای است که دندانپزشک (متخصّص ارتودنسی یا کودکان) آن را می‌سازد و در دهان کودک نصب می‌کند تا فضای دندان شیری از دست‌رفته را حفظ کند. بهتر است قبل از اقدام به تهیّۀ فضانگهدار، رادیوگرافی از ناحیه فراهم شود تا از وجود دندان دائمی زیرین و مقدار تکامل رویش آن، همچنین از مقدار فضای موجود اطمینان حاصل شود. اگر جوانۀ دندان دائمی زیرین غایب باشد، ممکن است نیاز به ساخت فضانگهدار نباشد. اگر فضای موجود کم باشد، برای ساخت فضانگهدار باید فضا بازکن تهیّه کرد تا فضا را به مقدار لازم باز کند. فضا بازکن یک پلاک ارتودنسی متحرّک پیچ‌دار است.
انواع فضانگهدار دندان
• ثابت
• متحرّک
فضانگهدار دندان براساس شرایط دندانی (وضعیت ناهنجاری فکّین و دندان‌ها)، همکاری، وضعیت بهداشت دهان و سنّ کودک انتخاب می‌شود. دندانپزشک ابتدا قالبگیری را انجام می‌هد، سپس در لابراتوار، فضانگهدار ساخته‌شده توسّط دندانپزشک در دهان بیمار نصب می‌شود و آموزش استفاده و نگهداری از آن داده می‌شود. فضانگهدار متحرّک به همکاری و استفادۀ کودک در اکثر اوقات شبانه‌روز نیاز دارد. هنگام جویدن غذا باید برداشته شود. قابلیت تمیز کردن آن راحت‌تر است؛ همچنین با وضعیت رویش و تکامل دندان‌ها قابلیت تنظیم آن توسّط دندانپزشک آسان‌تر است. به‌طور کلّی استفاده از هر نوع فضانگهدار (متحرّک یا ثابت) باید تا رویش دندان دائمی زیرین ادامه یابد.
حفظ و نگهداری دندان‌های شیری از اهمّیت زیادی برخوردار است. در صورت از دست رفتن زودهنگام دندان شیری استفاده از فضانگهدار برای حفظ فضای رویش دندان دائمی زیرین مفید و مؤثّر است.
