خطرات فصل سرما برای سالمندان!
پنجشنبه 9 آذر 1402
شکستگی لگن یکی از شایع‌ترین و جدّی‌ترین آسیب‌های مربوط به جمعیت سالمند محسوب میشود که پوکی استخوان در این گروه سنّی علّت اصلی آن است. مصرف داروهای متعدّد، ضعیف شدن بینایی و مشکلات تعادلی در سالمندان نیز موجب میشود که بیشتر زمین بخورند و در نتیجه بیشتر در معرض خطر شکستگی لگن باشند.
با شروع فصل سرما، به‌ویژه به دلیل بارش برف و لغزندگی خیابان و معابر، سالمندان بیشتر از همه در معرض سقوط و شکستگی هستند. صحبت از آسیب‌های سیستم اسکلتی- عضلانی یکی از مشکلات شایع روزهای برف و یخبندان زمستان به‌ویژه در سالمندان است. متأسّفانه سالمندان به علّت مشکلاتِ دید هنگام راه رفتن زمین می‌‌خورند. آنان کف پا را کمی از زمین فاصله می‌‌دهند و با اندک پستی و بلندی زمین، تعادل خود را از دست می‌‌دهند و واژگون میشوند.
به هنگام زمین خوردن ممکن است هر نقطه‌ای از بدن دچار آسیب شود، امّا شایع‌ترین آسیب‌ها شامل پیچ خوردن، کوفتگی و کوبیدگی است و گاهی هم متأسّفانه ضربه‌ها چنان محکم است که موجب شکستگی در اندام‌ها میشود. مچ پا بیشتر از سایر نقاط اندام تحتانی در معرض خطر قرار دارد. صدمه به‌صورت پیچ‌خوردگی (رگ به رگ شدن)، دررفتگی یا شکستگی مچ پاست. در میانسالان -که دچار پوکی استخوان هم هستند- شکستگی استخوان ران، استخوان گردن ران (قسمت فوقانی استخوان ران که به لگن متّصل میشود) و لگن بیشتر اتّفاق می‌‌افتد.
شکستگی انواع بسیار زیادی دارد که به عضو، محلّ شکستگی و سازوکار وارد آمدن ضربه بستگی دارد که میتواند سبب تفاوت در شدّت و نوع شکستگی شود. شکستگی ممکن است بسته (بدون زخم و خونریزی) یا باز (همراه با بیرون‌زدگی قسمتی از استخوان یا زخمی که به استخوان راه دارد) باشد. در شکستگی هم مانند دررفتگی احتمال آسیب به عروق یا اعصاب اطراف وجود دارد.
مراقبت‌های هنگام شکستگی
در صورت بروز حادثه در سالمندان یک اصل کلّی آن است که در هنگام بروز آسیب اندام‌ها و ستون مهره‌ها، عضو آسیب‌دیده را حرکت ندهیم و با استفاده از وسایل اولیۀ در دسترس (چوب، کارتن مقوایی، پارچه و...) آن را ثابت نگه داریم. این کار به‌ویژه در زمان آسیب وارد شده به ستون مهره‌ها (گردن، پشت و کمر) اهمّیت حیاتی دارد، چرا که در صورت شکستگی مهره‌ها و وارد آمدن فشار بر نخاع، هر حرکت یا جا‌به‌جایی ستون مهره‌ها ممکن است به آسیب غیرقابلِ جبرانی مثل قطع نخاع منجر شود. نکتۀ مهم دیگر در آسیب‌های ارتوپدی (آسیب‌های سیستم اسکلتی- عضلانی)، بررسی سریع عملکرد عروق و اعصاب اطراف محلّ آسیب‌دیدگی است که این بررسی باید توسّط فرد آشنا به آناتومی بدن انسان (مثل پزشک) و در فواصل زمانی مشخّص تکرار شود. هر نوع بی‌حسّی یا سوزن‌سوزن شدن، کبودی، رنگ‌پریدگی یا خونریزی و عدم توانایی در حرکات ماهیچه‌های اطراف محلّ آسیب باید به‌سرعت توسّط پزشک یا کادر درمانی بررسی و در صورت نیاز درمان شود. این احتمال وجود دارد که در لحظات و ساعت‌های اولیه پس از آسیب مشکل خاصّی وجود نداشته باشد، امّا به‌تدریج در محلّ آسیب افزایش درد و محدودیت حرکت یا هر یک از مشکلات ذکر شده ممکن است رخ دهد. در این صورت نیز باید به‌سرعت به پزشک مراجعه کرد.
درمان‌های رایج
در هنگام مراجعه به پزشک معمولاً اولین اقدام یک عکس رادیوگرافی ساده از یک مفصل بالاتر تا یک مفصل پایین‌تر از محلّ شکستگی (مثلاً در شکستگی ساق از زانو تا مچ پا) است. در برخی از موارد ممکن است پزشک برای بررسی دقیق‌تر محلّ شکستگی و آسیب‌های همراه، سی‌تی‌اسکن یا ام. آر. آی درخواست کند. بسته به نوع و محلّ شکستگی، درمان‌های مختلفی را پزشک انجام می‌دهد. این درمان‌ها شامل آتل‌گیری و گچ‌گیری یا ثابت کردن استخوان با میله‌ها و پلاک‌های مخصوص از طریق عمل جرّاحی است. همچنین بسته به نوع شکستگی ممکن است درمان در اسرع وقت انجام شود یا پزشک به منظور آماده شدن عضو برای ادامۀ درمان مدّتی صبر کند.
گرچه شکستگی و بهبود آن فرایندی طولانی و دردناک است که طیّ آن خطرهای زیادی در انتظار سالمند قرار دارد، یافته‌های جدید پزشکی نشان می‌دهد که بهبود شکستگی استخوان در سالمندان خوش‌بین -که دیدگاه مثبتی در زندگی دارند- بهتر از سالمندان افسرده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که سالمندان مثبت‌اندیش -که دچار شکستگی استخوان لگن شده‌اند- بهتر از بیمارانی که چندان خوش‌بین نیستند و علائم افسردگی دارند، بهبود می‌یابند. این پژوهشگران 432 زن و مرد 65 سال به بالا را -که به علّت شکستگی استخوان لگن در بیمارستان بستری شده بودند- مورد بررسی قرار دادند. طیّ دو سال انجام این پژوهش سالمندان خوش‌بین -که 36 درصد شرکت‌کنندگان را تشکیل می‌دادند- در مقایسه با 13 درصد سالمندانی که چندان خوش‌بین نبودند یا 51 درصد افرادی که علائم افسردگی داشتند، توانستند سریع‌تر راه بروند و زودتر از صندلی برخیزند.
در صورت بروز حادثه در سالمندان یک اصل کلّی آن است که در هنگام بروز آسیب اندام‌ها و ستون مهره‌ها، عضو آسیب‌دیده را حرکت ندهیم و با استفاده از وسایل اولیۀ در دسترس (چوب، کارتن مقوایی، پارچه و...) آن را ثابت نگه داریم.
همچنین پژوهشگران دریافته‌اند که میوه و سبزیجات میتواند از شکستگی استخوان لگن در مردان مسن جلوگیری کند. ویتامینC از مردان مسن در برابر کاهش تودۀ استخوانی محافظت می‌کند. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که تراکم موادّ معدنی استخوان‌ها، وضعیت کلّی و خطر شکستگی آن‌ها علاوه بر کلسیم به موادّ مغذّی متعدّدی بستگی دارد. ویتامین C از بدن در برابر التهابات محافظت می‌کند. التهاب مزمن میتواند به کاهش تودۀ استخوانی منجر شود. زنان سالمند نیز به‌خصوص در سال‌های پس از یائسگی بیش از مردان در معرض خطر شکستگی لگن قرار می‌گیرند. واضح است که این مشکل بر اثر کمبود ویتامین D، کلسیم و پوک شدن استخوان‌ها به وجود می‌آید.
توصیه‌های لازم برای سالمندان در فصل سرما
انجام ورزش و حرکات تعادلی سبب کاهش شکستگی لگن میشود. ورزش برای تناسب اندام و ایجاد تعادل در سالمندان ضروری است؛ چون ورزش یکی از عوامل مهمّ قرار گرفتن کلسیم در داخل استخوان‌ها و محکم شدن آن‌هاست. ورزش کمک بزرگی به پیشگیری از شکستگی‌ها می‌کند. البته در صورت ابتلا به پوکی استخوان قبل از آغاز هرگونه تمرین ورزشی باید با پزشک خود مشورت کنید. همچنین سالمندان باید از کفش‌های مناسب و عاج‌دار استفاده کنند تا احتمال زمین خوردن آنان کاهش یابد.
در هنگام راه رفتن روی برف بهتر است سالمندان علاوه بر تردّد از کنار دیوار، قدم‌های کوچک بردارند و آهسته حرکت کنند. همچنین بهتر است هنگام سُرخوردن خود را رها نکنند و سعی کنند خود را روی پهلو یا شانه‌ها بیندازند و روی مچ دست نیفتند. مصرف موادّ غذایی کلسیم‌دار مثل لبنیات کم‌چرب (شیر، ماست، پنیر، کشک و...) مفید است. اضافه کردن چای، پودر نسکافه، پودر کاکائو و قهوه به شیر باعث کاهش جذب کلسیم آن میشود. شربت‌های کاهش‌دهندۀ اسید معده مانع جذب کلسیم میشوند، بنابراین باید از مصرف خودسرانۀ آن‌ها خودداری شود و با نظر پزشک آن‌ها را مصرف کرد. نوشابه‌های گازدار مانع جذب کلسیم میشوند، بنابراین تا حدّ امکان باید کمتر مصرف شوند. استعمال دخانیات و مصرف الکل نیز برای همه در هر سنّی به‌ویژه در سالمندان در هر شرایطی مضر است و ازجمله عوارض آن‌ها تشدید پوکی استخوان است.
