تشکیل خانواده و فرزنددار شدن همواره یکی از نیازهای اساسی بشر به‌شمار می‌رود. با پیشرفت علم و تکنولوژی دریچۀ جدیدی از امید به روی بسیاری از خانواده‌ها -که با مشکل ناباروری یا کم‌باروری مواجه بوده‌اند- گشوده شده است، برای مثال خانمی که به‌صورت مادرزادی فاقد رحم است، یا به علّت بیماری خاص رحم او طیّ عمل جرّاحی برداشته شده، یا مادرانی که به علّت ابتلا به بیماری‌های قلبی پیشرفته، بارداری تهدیدی برای حیاتشان محسوب می‌شود، استفاده از رحم اجاره‌ای باعث شده که از نعمت فرزنددار شدن بهره‌مند شوند.
امروزه استفاده از رحم اجاره‌ای در موارد خاص از روش‌های درمان ناباروری به‌شمار می‌آید. استفادة یکی از بازیکنان مطرح فوتبال جهان، رونالدو از این روش در سال‌های اخیر توجّه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. در ایران بیش از یک دهه است که محقّقان در مراکز پیشرفتۀ ناباروری خدمات رحم اجاره‌ای را در اختیار متقاضیان واجد شرایط قرار می‌دهند. حقوق‌دانان هم با توجّه به حسّاسیت موضوع برای جلوگیری از به وجود آمدن مشکلات احتمالی، مراحل شرعی و قانونی آن را تعریف کرده‌اند. سؤالی که برای بسیاری از پدران و مادرانی که تصمیم به استفاده از این روش دارند پیش می‌آید، این است که:
فرزندمان به چه کسی شباهت خواهد داشت؟
در حاملگی به روش رحم اجاره‌ای، جنین‌ها حاوی ژنتیک پدر و مادری هستند که از اسپرم و تخمک آنان جنین به وجود آمده است (پدر و مادر متقاضی یا جنین اهدایی). در این روش تخمک از مادر و اسپرم از پدر در محیط آزمایشگاهی تشکیل سلول تخم را می‌دهند که حاصل آن یک یا چند جنین است. به این روش از لقاح آزمایشگاهی IVF گفته می‌شود.
تعداد جنین‌ها بستگی به عوامل مختلفی دارد:
• تعداد تخمک‌های کشیده‌شده از مادر
• کیفیت تخمک‌ها
• کیفیت اسپرم
در چه مواردی از رحم اجاره‌ای استفاده می‌شود؟ مادر فاقد رحم باشد؛ مادر ممکن است در گذشته در اثر حادثه یا به‌صورت مادرزادی از داشتن رحم محروم شده باشد. کوچک بودن اندازۀ رحم تحمّل نه ماه بارداری خطرات جانی برای مادر در بر داشته باشد. سایر درمان‌های ناباروری به‌صورت متعدّد شکست خورده باشند؛ در صورتي كه تغيير محيط داخل رحم به موفّقيت درمان بيفزايد. سقط‌های مکرّر ناهنجاری‌های غیرقابل درمان رحم اگر تصمیم گرفتید از رحم اجاره‌ای استفاده کنید، می‌توانید خودتان فردی را برای استفاده از رحم وی معرّفی کنید یا از مؤسّسه‌هایی که در درمان ناباروری فعّالیت می‌کنند، کمک بگیرید.
فردی که از رحم او به عنوان رحم اجاره‌ای استفاده می‌شود، باید دارای شرایط زیر باشد:
- متأهّل باشد، یا قبلاً ازدواج کرده باشد.
- در سنّ باروری (سنّ ايده‌ال تا ٣٨ سال) باشد.
- یک بارداری را با موفّقیت و بدون مشکل گذرانده باشد.
- در دوران شیردهی نباشد.
- از نظر جسمی و روانی کاملاً سالم باشد.
- خانوادۀ وی رضایت به این کار داشته باشند.
- در حال مصرف داروهای خاص -که بارداری و سلامت جنین را به خطر می‌اندازند- نباشد.
- هدفش خیرخواهانه باشد و احساس نکند برای کسب درآمد قربانی شده است.
مراحل انجام کار به چه صورت است؟
پس از انتخاب فردی که از رحم او برای تحمّل بارداری استفاده خواهد شد، چند جلسۀ مشاوره با مشاوران مجرّب و زوج صاحب جنین به همراه فرد اجاره‌دهندۀ رحم انجام می‌شود. قراردادی توسّط یک وکیل مجرّب بین والدین و فرد اجاره‌دهنده منعقد می‌شود تا پس از تولّد نوزاد، اجاره‌دهندۀ رحم هیچ ادّعایی مبنی بر مالکیت جنین نداشته باشد. فرد اجاره دهندۀ رحم باید آزمایش‌های متعدّد ازجمله آزمایش‌های عفونی را انجام دهد.
مادری که از تخمک او استفاده خواهد شد باید آزمایش‌های مقدّماتی را انجام دهد و تحت درمان با داروهای تحریک‌کنندۀ تخمک‌گذاری و سونوگرافی‌های متعدّد قرار گیرد تا برای تخمک‌کشی آماده شود. پس از کشیدن تخمک‌ها، لقاح با اسپرم پدر در محیط آزمایشگاهی به روش IVF انجام می‌شود و پس از آماده شدن جنین‌های با کیفیت مناسب، جنین‌ها به رحم فرد اجاره‌دهندۀ رحم منتقل می‌شود. فرد اجاره‌دهندۀ رحم چهارده روز پس از انتقال جنین باید آزمایش بارداری (BHCG Titr خون) انجام دهد و سه روز بعد این آزمایش را تکرار کند. هزینۀ مراقبت‌های بارداری، تغذیه، اقامت و کلّیۀ آزمایش‌های دوران بارداری را والدین صاحب جنین پرداخت می‌کنند.
