خانه‌تکانی ذهنی
چهارشنبه 8 آذر 1402
خانه‌تکانی ذهنی اصولاً دردناک نیست، تنها کافی است به اعتقادات پیشین خود بنگریم. اگر ما بخواهیم اتاقی را کاملاً تمیز کنیم، هرچه در آن است، بیرون می‌آوریم؛ به بعضی چیزها با علاقه نگاه می‌کنیم، سپس گرد و خاکش را می‌گیریم و خوب برق می‌اندازیم تا بر جلوه‌اش افزون شود. بعضی چیزها به لعاب یا تعمیر نیاز دارند، بنابراین فهرستی تهیّه می‌کنیم که به تعمیر آن‌ها بر حسب اولویت بپردازیم. بعضی چیزها از کار افتاده و به‌دردنخور است؛ وقت آن فرا رسیده که آن‌ها را کنار بگذاریم و دور بیندازیم. برای تمیز کردن اتاق لازم نیست عصبانی شویم؛ خانه‌تکانی ذهنی نیز چنین است؛ برای دور انداختن چند اعتقاد کهنه و قدیمی لازم نیست عصبانی شویم؛ با همان آرامشی که پس از خوردن غذا، خرده‌ریز‌ه‌ها را جمع می‌کنیم و در ظرف آشغال می‌ریزیم، آن‌ها را نیز به همان آسانی دور بریزید.
هیچ‌کس حاضر نیست که برای تهیّۀ شام شب در زباله‌های دیشب خود دنبال غذا بگردد، پس چطور حاضرید که با جست‌وجو در آشغال‌های کهنۀ ذهنی برای خود تجربه‌های فردا را بیافرینید؟
اگر اندیشه یا اعتقادی به دردتان نمی‌خورد، بگذارید راهش را بگیرد و پی کارش برود. هیچ قانون و متن مدوّنی نگفته است که اگر روزگاری به چیزی اعتقاد داشتید، مجبورید که این اعتقاد را تا ابد به دنبال خود بکشانید؛ پس بیایید و اعتقادات محدودکننده را کنار بگذارید و با این کار یک خانه‌تکانی ذهنی انجام دهید. ذهن ما نمودی از آگاهی، هوش و تجربیات ماست. ذهن معجزۀ زندگی ماست که هم می‌تواند مسیر پیشرفت و شادابی ما را فراهم آورد و هم می‌تواند باعث درجا زدن، خستگی و بی‌تحرّکی زندگی ما شود. خانه‌تکانی ذهنی از آن کارهایی است که اگر هر از چند گاهی آن را انجام دهیم، احساس سرزندگی و شادابی بسیاری خواهیم کرد. ذهن در واقع ترکیبی از مجموعۀ اندیشه، ادراک، حافظه، احساسات، امیال، تخیّل و کلّیۀ فرایندهای شناخت ناخودآگاه است. برای اینکه ذهن بهتری داشته باشیم، کافی است این ده روش را برای خانه تکانی ذهن انجام دهیم:
• خلاص شدن از آشغال‌ها
بله در ذهن هر یک از ما دور ریختنی‌ها یا به اصطلاح آشغال‌های فراوانی وجود دارد. فراموشی به معنی از دست‌دادن خاطره‌ها و تجربه‌ها نیست؛ در حالی‌که مقصود ما از خالی کردن ذهن از آشغال‌ها آن چیزی است که به ذهن شما آسیب می‌زند. اگر موفّق شویم ذهنمان را از آنچه آزاردهنده و بی‌ثمر است خالی کنیم، جا برای فراگیری مطالب جدید باز می‌شود.
• تغذیۀ مناسب
منظور از تغذیه هم نوع رایج آن یعنی مصرف موادّ غذایی طبیعی و مفید برای ذهن است -که متخصّصان تغذیه فهرست‌های فراوانی از موادّ غذایی مفید برای ذهن ارائه کرده‌اند- و هم تغذیۀ معنوی مناسب برای یک ذهن اعم از کالاهای فرهنگی شامل کتاب، فیلم، موسیقی، تئاتر و... که ذهن ما به‌شدّت به آن نیاز دارد.
• تمرکز
هنگام انجام هر کاری فقط روی همان کار تمرکز کنید. به‌نظر کار سختی است، به‌خصوص برای خانم‌ها موقع آشپزی، خرید، کار، تفریح، سخن گفتن با دوستان و... . اگر هر کاری می‌کنید، فقط روی همان کار تمرکز کنید و ذهنتان معطوف به همان کار باشد، هم کارهایتان را بهتر انجام می‌دهید، هم ذهنتان بهتر عمل خواهد کرد.
• لحظات ویژۀ ذهن
تمام تمرینات تمرکزی، یوگا و فنون ویژۀ ذهن برای لحظاتی است که در آن هیچ‌کس نباشد. اگر بتوانید روزی ده دقیقه ذهنی خالی داشته باشید، یعنی ذهنی آرام -که به هیچ‌چیز فکر نمی‌کند- آن‌وقت یک استراحت عالی به ذهنتان داده‌اید که زمینۀ بهبود عملکرد ذهنتان را فراهم کرده است. برای این‌کار روزی ده دقیقه در فضایی که هوا در آن جریان دارد، به شکل کاملاً راحتی بنشینید یا دراز بکشید؛ در طول این مدّت تنها بر تنفّس و دم و بازدم خود تمرکز کنید و به هیچ‌چیز دیگری فکر نکنید؛ بعد از این زمان احساس آرامش خواهید کرد.
• نگاهی نو
هر از چند گاهی نگرش به مسائل از دیدگاه تازه زوایای پنهان زیادی را برای ما آشکار می‌کند و سبب می‌شود تا تصمیم‌های بهتری بگیریم. سعی کنید به مسائل با شیوه‌ای نو نگاه کنید.
• ورزش
ورزش مستمر و روزانه باعث بهبود عملکرد ذهن می‌شود. پزشکان تأکید می‌کنند که پیاده‌روی منظّم و مداوم در تقویت حافظه نقش مهمّی دارد. این متخصّصان می‌گویند چهل دقیقه پیاده‌روی آرام به‌مدّت سه نوبت در هفته می‌تواند باعث افزایش اندازۀ غدّۀ هیپوکامپ در مغز شود که بخش حافظه و خاطرات را در این عضو مهم در کنترل دارد و عملکرد ذهن را در انسان حتّی با بالا رفتن سن بهبود می‌بخشد.
• در کار دیگران دخالت نکنید، مگر اینکه کمک بخواهند.
بیشتر ما با مداخله در امور دیگران برای خود و آنان مشکلاتی ایجاد می‌کنیم. ما معمولاً به این دلیل در کار آنان مداخله می‌کنیم که معتقدیم راه ما بهترین راه است. ما تصوّر می‌کنیم که منطق ما بهترین منطق است و کسانی که مطابق طرز فکر ما عمل نمی‌کنند، باید مورد انتقاد قرار بگیرند و به مسیر درست -که همان مسیر ماست- هدایت شوند. این طرز فکر وجود فردیت را انکار می‌کند و ذهن ما را خسته و بیمار می‌کند.
اگر اندیشه یا اعتقادی به دردتان نمی‌خورد، بگذارید راهش را بگیرد و پی کارش برود. هیچ قانون و متن مدوّنی نگفته است که اگر روزگاری به چیزی اعتقاد داشتید، مجبورید که این اعتقاد را تا ابد به دنبال خود بکشانید؛ پس بیایید و اعتقادات محدودکننده را کنار بگذارید و با این کار یک خانه‌تکانی ذهنی انجام دهید.
• ببخشید و فراموش کنید.
این روش بهترین راه برای رسیدن شما به آرامش ذهنی است. ما اغلب به دلیل اینکه کسی به ما توهین کرده یا به ما ضرری رسانده است، احساس ستیزگی را در قلب خود افزایش می‌دهیم. ما شکایت‌ها و گلایه‌ها را در خود پرورش می‌دهیم و نتیجۀ آن برای ما تنها بی‌خوابی، زخم معده و افزایش فشار خون است. توهین یا صدمه ممکن است یک‌بار اتّفاق بیفتد، امّا با تشدید شکایت‌ها مدام آن را به خود یادآوری می‌کنیم. شما باید به‌سرعت این عادت بد را ترک کنید.
• خودتان را مطابق با محیط پیرامون خود تغییر دهید.
اگر سعی کنید فقط محیط را تغییر دهید، موقعیت‌هایتان را از دست خواهید داد. به جای آن سعی کنید خودتان را مطابق با محیط اطراف خود تغییر دهید. به محض انجام این‌کار حتّی محیط پیرامونتان -که با شما سر جنگ داشت- به‌طور اسرارآمیزی تغییر می‌کند و با شما هم‌سو و هماهنگ می‌شود.
• به اندازۀ توان خود مسئولیت بگیرید.
لازم است این پند همیشه در خاطرتان بماند. ما اغلب تمایل داریم بیشتر از توانمان مسئولیت برعهده بگیریم. انگار این کار ذهن و وجود ما را راضی نگه می‌دارد، امّا شما حدود خود را به‌خوبی می‌شناسید؛ چرا کار بیشتری را تحمّل می‌کنید که نگرانی بیشتری را برای شما در برخواهد داشت؟ شما نمی‌توانید با فعّالیت‌های بیشتر ذهن خود را به سمت آرامش سوق دهید، بنابراین درگیری‌های اضافی را کاهش دهید و اوقات خود را صرف دعا، درون‌نگری، آرامش و سکوت کنید.
