آنتی‌بیوتیک‌ها معمول‌ترین داروهایی هستند که به بیماران برای مقابله با عفونت‌هایی که عامل باکتریایی دارند، کمک می‌کنند و با کشتن یا توقّف رشد باکتری‌ها اثر خود را اعمال می‌کنند. ظهور آنتی‌بیوتیک‌ها پیشرفت شگرفی در دنیای پزشکی بوده است. با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها از بسیاری از بیماری‌هایی که درمانی برای آن‌ها وجود نداشت و سالانه افراد زیادی را در سراسر دنیا به کام مرگ می‌کشاند، کاسته شده و به این ترتیب جان بسیاری از انسان‌ها نجات داده شده است.
مقاومت به آنتی‌بیوتیک به این معنی است که میکروب‌های بیماری‌زایی که برای مبارزه با آن‌ها آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود، با جهش ژنی (موتاسیون) نسبت به این داروها مقاومت پیدا می‌کنند و نسل‌های جدیدی به وجود می‌آیند که نمی‌توانیم با آن‌ها مبارزه کنیم. این پدیده کلّ جامعۀ انسانی را تهدید می‌کند، به‌طوری که خطر آن را به تروریسم تشبیه کرده‌اند.
در سال ۲۰۱۴ سازمان بهداشت جهانی با بررسی آمار ۱۱۴ کشور از افزایش مقاومت دارویی در همۀ نقاط جهان خبر داد و با انتشار گزارشی اعلام کرد که جهان وارد دورۀ «پسا آنتی‌بیوتیک» شده است؛ یعنی دوره‌ای که عفونت‌های ساده‌ای که برای سال‌های طولانی قابل درمان بوده‌اند، به عفونت‌هایی کشنده تبدیل شده‌اند.
در سال 2012 میلادی سازمان جهانی بهداشت گزارشی مبنی بر افزایش مقاومت به داروهای ایدز ارائه کرد؛ به این معنی که کنترل این بیماری مهلک با داروهای رایج اثربخشی کمتری دارد و باید به سمت داروهای پُرهزینه‌تر حرکت کنیم. در سال 2013 میلادی 480 هزار مورد جدید بیماری سل مقاوم به دارو در صد کشور گزارش شد که به معنی دوره‌های درمان طولانی‌تر و تأثیر کمتر داروهای فعلی بود. همچنین در بخش‌هایی از دنیا مقاومت به بهترین داروهای ترکیبی موجود درمان مالاریا گزارش شده است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، نسبت بالایی از باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک -که سبب عفونت‌های شایعی مانند عفونت‌های دستگاه ادراری، ذات‌الریه و عفونت‌های خون می‌شوند- وجود دارند، به‌طوری که درمان این بیماری‌ها بسیار دشوارتر از قبل شده است.
متأسّفانه ایران یکی از کشورهایی است که با تجویز بیش از اندازۀ این داروها روبه‌روست و برحسب تخمین مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران تقریباً برابر با کلّ مصرف آن در اروپاست. بر این اساس مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران 16 برابر استاندارد جهانی است. به این ترتیب ناکارا بودن دارو نسبت به عفونت به معنای افزایش ناتوانی و مرگ‌ومیر و تحمیل هزینۀ هنگفت در حوزۀ بهداشت هم خواهد بود.
پیش‌بینی می‌شود که قربانیان بروز مقاومت دارویی روزبه‌روز افزایش یابند و تعداد مرگ‌ومیر ناشی از آن در سال 2050 میلادی به بیشتر از سرطان‌ها برسد. البته ایجاد گونه‌های مقاوم پدیده‌ای طبیعی است و هنگامی رخ می‌دهد که میکروارگانیسم به‌صورت خارج از معمول تکثیر شود، یا صفات مقاوم بین چند میکروارگانیسم رد و بدل شود. در حقیقت استفاده از آنتی‌بیوتیک می‌تواند منجر به کشته شدن یک باکتری خاص شود، امّا ممکن است برخی از میکروب‌های مقاوم در همان گروه باقی بمانند و همان‌ها تکثیر شوند.
یکی دیگر از مشکلاتی که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند ایجاد کند، آسیب به باکتری‌های مفید بدن است، مثلاً در دستگاه گوارش باکتری‌های مفیدی زندگی می‌کنند که وجود آن‌ها برای کارکرد مناسب دستگاه گوارش لازم است. اگر میزان مصرف آنتی‌بیوتیک مناسب نباشد، باکتری‌های مفید از بین می‌روند و فرصت رشد برای باکتری‌های مقاوم بیشتر فراهم می‌شود.
با استفادۀ نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها و به دنبال آن بروز مقاومت دارویی نیاز مبرمی به تغییر الگوی مصرف در جهان به وجود آمده است. در غیر این صورت حتّی تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید نیز نمی‌تواند مانع افزایش مقاومت دارویی شود. بنابراین استفادۀ هوشمندانه از آنتی‌بیوتیک کلید کنترل گسترش مقاومت آنتی‌بیوتیکی خواهد بود.
یکی از موارد مصرف آنتی‌بیوتیک -که بسیار دیده می‌شود- هنگامی است که شخص دچار بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا شده باشد. بیشتر افراد تصوّر می‌کنند که مصرف این قبیل داروها مدّت بیماری را کوتاه‌تر می‌کند و آنان سریع‌تر بهبود می‌یابند، ولی بررسی‌های پزشکی نشان می‌دهد که بیشتر عفونت‌های تنفّسی در چنین بیماری‌هایی دلایل ویروسی دارند و البته آنتی‌بیوتیک‌ها تأثیری در نابودی ویروس‌ها ندارند. معمولاً اصرار بیماران برای تجویز آنتی‌بیوتیک و اینکه اگر آنتی‌بیوتیک استفاده نکنم خوب نمی‌شوم، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که سبب می‌شود پزشک به این تجویز تن دهد و اگر پزشکی این کار را نکند، برایشان قابل قبول نیست و آنقدر پزشک را عوض می‌کنند تا به مقصود برسند.
در بسیاری از کشورها آنتی‌بیوتیک‌های استفاده‌شده در حیوانات از انسان‌ها بیشتر است و ضایعات شرکت‌های تولیدکنندۀ داروهای ضدّ میکروبی -که اغلب وارد آب می‌شوند- نیز یکی دیگر از معضلات جدّی در این زمینه است. استفاده از آنتی‌بیوتیک در مزرعه‌ها و دامداری‌ها یکی از مهم‌ترین روش‌های انتقال آن به انسان است و در بسیاری از کشورها راهکارهایی برای جلوگیری از ورود آنتی‌بیوتیک‌ها به مزرعه‌ها، دامداری‌ها و حوضچه‌های پرورش ماهی صورت گرفته است.
بنابراین مصرف آنتی‌بیوتیک در انسان و حیوان تنها با تجویز پزشک و دامپزشک مجاز است و حتماً باید در یک دورۀ درمانی کامل و با نظر پزشک استفاده شود. برای نخستین گام باید اطّلاعات دقیقی در مورد درمان‌های رایج و اثربخشی آن به دست آورد تا بتوان موارد نابجای استفاده از آنتی‌بیوتیک را تشخیص داد، زیرا مصرف نابجا یا خودسرانۀ آنتی‌بیوتیک مهم‌ترین علّت بروز مقاومت نسبت به آن آنتی‌بیوتیک است؛ البته این کار از وظایف نهادهای بهداشتی کشورهاست تا در منطقه وضعیت مصرف و تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها را مشخّص کنند و به دنبال آن وضعیت مقاومت دارویی و آنتی‌بیوتیکی را نیز تعیین کنند.
با استفادۀ نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها و به دنبال آن بروز مقاومت دارویی نیاز مبرمی به تغییر الگوی مصرف در جهان به وجود آمده است. در غیر این صورت حتّی تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید نیز نمی‌تواند مانع افزایش مقاومت دارویی شود. بنابراین استفادۀ هوشمندانه از آنتی‌بیوتیک کلید کنترل گسترش مقاومت آنتی‌بیوتیکی خواهد بود.
