از اختلال احتکار چه می‌دانید؟
پنجشنبه 17 فروردین 1402
هیچ‌وقت به این موضوع فکر کرده‌اید که با وسایل اضافی و غیرضروری خود چه‌کار کنید؟ هیچ‌وقت به فکر دور ریختن آن‌ها بوده‌اید؟ یا تمایل به نگهداری وسایل دارید؟ آیا جزو آن دسته از افرادی هستید که تمایل ندارند هیچ وسیله‌ای را از خود جدا کنند؟ آیا از خرید کردن و جمع کردن وسایل لذت می‌برید؟ آیا دور ریختن اشیا یا لوازم اضافه شما را ناراحت و آزرده می‌کند؟
اختلال احتکار به حالتی گفته می‌شود که فرد به جمع‌آوری و نگهداری اشیا و لوازمی می‌پردازد که ارزش مادی و معنوی ندارند، مانند اشیا کهنه و خراب و فاسد. خرید کردن و دور نریختن و جمع کردن هر نوع شیئی احساس لذت و آرامش را در فرد ایجاد می‌کند و دور ریختن اشیای هرچند خراب و کهنه و بی‌ارزش احساس اضطراب و نگرانی را در فرد شدت می‌بخشد. فرد مبتلا به اختلال احتکار ممکن است دارایی‌هایی را که دیگر کاربردی ندارند، به‌دلیل وابستگی احساسی به آن‌ها، یا با باور به اینکه در آینده به آن‌ها احتیاج پیدا خواهد کرد نگه دارد. این افراد ممکن است در برابر این وسوسه که اشیای بیشتری جمع کنند تا کل فضای زندگی‌شان پر شود تسلیم شوند. انباشته شدن لوازم غیرضروری و فقدان نظم و پاکیزگی می‌تواند ایمنی و سلامت فرد را در خانه به خطر بیندازد. به این ترتیب، اختلال احتکار می‌تواند مشکلات اجتماعی، شغلی و عملکردی‌ای ایجاد کند که نه‌تنها خود فرد، بلکه اطرافیانش را تحت‌ِتأثیر قرار می‌دهد.
احتکار می‌تواند از همان سال‌های نوجوانی شروع شود و با افزایش سن این مشکل بیشتر می‌شود. افرادی که کلکسیون دارند اشیای خاص و مرتبط را ـ که ارزش معینی دارند ـ جمع‌آوری می‌کنند؛ برعکس، فرد مبتلا به اختلالِ احتکار اشیای خاصی را جمع‌آوری نمی‌کند و ممکن است آن اشیا هیچ ارزشی هم نداشته باشد.
علائم زیر معیار تشخیص اختلال احتکار براساس 5-DSM است
• مشکل مستمر در دور انداختن یا جدا شدن از دارایی‌ها، صرف‌ِنظر از ارزش آن‌ها؛
• مشکل در دور انداختن اشیا به‌سبب ناراحتی و اضطرابی که با این کار در فرد ایجاد می‌شود.
• مشکل در دور انداختن اشیا به‌صورتی که منجر به جمع شدن توده‌هایی در خانه و سبب اشغال بیشتر محیط زندگی فرد می‌شود.
• احتکار ناراحتی یا اختلال قابل‌توجهی که از نظر بالینی در عملکرد فرد، شامل توانایی او برای حفظ یک محیط زندگی ایمن ایجاد می‌کند.
علت اختلال احتکار
هنوز دلیل خاصی برای این اختلال مشخص نشده است، ولی روان‌شناسان معتقدند این اختلال می‌تواند علامتی از بیماری‌های دیگر باشد، برای مثال:
• افرادی که مبتلا به آسیب پس از حادثه (PTSD) هستند
• افراد مبتلا به اضطراب فراگیر
• بیماران افسرده
• افراد مبتلا به روان‌پریشی (اسکیزوفرنی)
• مبتلایان به اختلال وسواس اجباری (OCD)
مواردی که می‌توانند تشدیدکنندۀ اختلال احتکار باشند:
• فرد در خانه‌ای بی‌نظم و به‌هم‌ریخته رشد کرده باشد، یعنی از طریق مشاهده و یادگیری این اختلال ایجاد یا تشدید شود.
• تنها زندگی کردن؛
• کودکیِ محروم داشته‌اند یا کمبود وسایل مادی یا رابطۀ ضعیف با دیگر اعضای خانوادۀ آن‌ها.
اشیائی که اغلب احتکار می‌شوند عبارت‌اند از:
o روزنامه و مجله
o کتاب‌ها
o لباس‌ها
o اعلامیه‌ها و نامه‌ها، ازجمله نامه‌های ناخواسته
o صورتحساب‌ها و رسیدها
o ظروف، ازجمله کیسه‌های پلاستیکی و جعبه‌های مقوایی
o لوازم خانگی
اختلال احتکار به حالتی گفته می‌شود که فرد به جمع‌آوری و نگهداری اشیا و لوازمی می‌پردازد که ارزش مادی و معنوی ندارند، مانند اشیا کهنه و خراب و فاسد. خرید کردن و دور نریختن و جمع کردن هر نوع شیئی احساس لذت و آرامش را در فرد ایجاد می‌کند و دور ریختن اشیای هرچند خراب و کهنه و بی‌ارزش احساس اضطراب و نگرانی را در فرد شدت می‌بخشد.
اختلال احتکار به چند دلیل می‌تواند مشکل ایجاد کند
• ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای مانند اختلال وسواس اجباری، انواع اضطراب، افسردگی و زوال عقل باشد.
• می‌تواند منجر به شرایط غیربهداشتی و وجود جوندگان یا حشرات شود.
• ممکن است در زندگی فرد اختلال ایجاد کند و رفت‌وآمد در خانه را برای او بسیار دشوار کند.
• مانع از ایجاد روابط اجتماعی می‌شود.
• موجب بیماری جسمانی می‌گردد.
چند راهکار برای کمک به فردی که دچار اختلال احتکار است
• سعی کنید او را متقاعد کنید تا به روان‌شناس یا روان‌پزشک مراجعه کند.
• سعی کنید بر نگرانی‌های خود درمورد سلامتی آن‌ها تأکید کنید تا لزوم درمان ایجاد شود.
• به آن‌ها اطمینان دهید که هیچ‌کس قصد ندارد به خانۀ آن‌ها برود و همه‌چیز را بیرون بیندازد و شما فقط می‌خواهید به او کمک کنید تا لوازم ضروری خود را شناسایی و مرتب کند.
درمان اختلال احتکار
می‌توان بسته به علائم موجود در افراد از دارودرمانی (در شرایط وجود اضطراب یا افسردگی یا اختلالات سایکوزی) همراه با درمان‌های شناختی رفتاری کمک گرفت.
