علّت سوزش کف پاها
یکشنبه 5 فروردین 1403
احساس سوزش در پاها ممکن است به علّت آسیب اعصاب پاها باشد که به این مشکل نوروپاتی می‌گویند. بیماری‌های زیادی ازجمله ضایعات نخاعی و تنگی کانال نخاع کمری، MS و... می‌توانند باعث سوزش پاها شوند، امّا نوروپاتی دیابتی از بقیّه شایع‌تر است. اغلب درمان‌های سوزش پاها بر پیشگیری از آسیب بیشتر عصب و کاهش درد متمرکزند.
علل سوزش پاها
غالباً نوروپاتی علّت سوزش پاست. رشته‌های عصبی آسیب‌دیده احتمالاً بیش از حد فعّال می‌شوند و اشتباهی پیغام می‌دهند. با وجود اینکه زخمی یا آسیبی در پا وجود ندارد، رشته‌های عصبی آسیب‌دیده سیگنال درد را به مغز می‌فرستند. در بیشتر بیماران ابتدا احساس مورمور شدن و خواب رفتن پا نیز دیده می‌شود. بسیاری از بیماران ذکر می‌کنند که پاهایشان به لمس بیش از حد حسّاس می‌شود. درجه‌بندی سوزش پا می‌تواند از خفیف تا ناتوان‌کننده باشد. دیابت و سوءمصرف الکل از شایع‌ترین علل نوروپاتی پاها در دنیاست. علل دیگر شامل موارد زیر است:
نارسایی کلیه، نوروپاتی فیبرهای کوچک، کمبود ویتامینB12 ، کم‌کاری تیروئید، HIV/AIDS، پلی‌نوروپاتی آمیلویید، مصرف داروهای شیمی‌درمانی، مصرف بیش از حدّ ویتامینB6 ، ایزونیازید، آمیودارون، متفورمین، سندرم گیلن‌باره، ادم (ورم) یا تجمّع مایعات و فشار خون بالا، واسکولیت‌ها (التهاب عروق خونی) و مسمومیت با فلزات سنگین (سرب، جیوه و آرسنیک).
تشخیص سوزش پا
بیشتر بیماران با سوزش پا یک علّت محتمل مانند دیابت -که به‌راحتی تشخیص داده می‌شود- دارند و دیگر نیازی به بررسی بیشتر نیست. در سایر بیماران که سوزش پا ناگهانی شروع شده یا سریعاً بدتر می‌شود، یا هیچ علّت واضحی ندارد، تست‌های بیشتری برای تشخیص لازم است که شامل موارد زیر است:
• الکترومیوگرافی (EMG): تستی است که عملکرد عضلات را با ثبت فعّالیت الکتریکی داخل آن‌ها نشان می‌دهد. (توسّط ابزاری که روی پوست وصل شده یا سوزنی که به داخل عضله می‌رود).
• بررسی سرعت هدایت عصبی (NCS): با تحریک یک عصب و پاسخ عضلۀ مربوط به این عصب می‌توان سرعت هدایت پیام الکتریکی را در آن اندازه گرفت.
• تست‌های آزمایشگاهی: گاهی تست‌های خون، ادرار، مایع نخاع و سطوح ویتامین‌ها در خون می‌توانند کمک‌کننده باشند.
• بیوپسی عصب: پزشک مغز و اعصاب به‌ندرت ممکن است به بیمار پیشنهاد بدهد که تکّه‌ای از عصب پا برداشته شود و بررسی میکروسکوپی شود.
احساس سوزش در پاها ممکن است به علّت آسیب اعصاب پاها باشد که به این مشکل نوروپاتی می‌گویند. بیماری‌های زیادی ازجمله ضایعات نخاعی و تنگی کانال نخاع کمری، MS و... می‌توانند باعث سوزش پاها شوند، امّا نوروپاتی دیابتی از بقیّه شایع‌تر است. اغلب درمان‌های سوزش پاها بر پیشگیری از آسیب بیشتر عصب و کاهش درد متمرکزند.
درمان سوزش پاها
مهم‌ترین درمان سوزش پا مربوط به نوروپاتی، توقّف آسیب عصب است. در بعضی از موارد درمان بیماری زمینه‌ای، نوروپاتی و علائم آن را تخفیف می‌دهد؛ در بقیّۀ شرایط پزشک فقط به درمان علائم می‌پردازد، نه علّت آن.
در بیماری دیابت درمان اصلی نگه داشتن قند خون در محدودۀ طبیعی است که با درمان خوراکی و اغلب انسولین و تغییر رژیم غذایی انجام می‌گیرد. در مورد کمبود ویتامین B12 مصرف آن به‌صورت خوراکی یا تزریقی این کمبود را برطرف می‌کند. در بیماری مزمن کلیوی دیالیز ممکن است برای حذف علل نوروپاتی لازم شود. در کم‌کاری تیروئید مصرف قرص‌های خوراکی هورمون تیروئید می‌تواند باعث بهبود نوروپاتی و علائم سوزش پا شود.
درمان درد و احساس غیرطبیعی در پاها با گاباپنتین، پره‌گابالین، آمی‌تریپتیلین، کاربامازپین، دولوکستین، توپیرامات و ونلافاکسین به دستور پزشک انجام می‌گیرد. برای سوزش پا در پای ورزشکاران داروهای ضدّ قارچ می‌توانند باعث بهبودی عفونت قارچی و علائم سوزش شوند. در موارد مرتبط با عوارض داروها، قطع آن دارو کمک‌کننده است و در سایر موارد درمان علامتی خواهد بود.
به‌طور شایع درد و سوزش کف پاها (یک یا دوطرفه) می‌تواند ثانویه به رادیکولوپاتی (تحت فشار قرار گرفتن ریشه‌های اعصاب کمری و خارجی توسّط بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌های کمری) باشد. در خیلی از این موارد درمان علامتی کارساز است، ولی گاهی به‌خصوص در زمان ضعف عضلانی منتهی به عمل جرّاحی می‌شود.
به میزان کمتر بی‌حسّی و گزگز و مورمور پاها به‌خصوص در افراد جوان‌تر می‌تواند به علّت بیماری MS باشد، ولی در جامعۀ ما شاید ترس از MS یا MS phobia بیشتر از خود بیماری مالتیپل اسکلروز دیده شود.
