اختلالات تیـک
دوشنبه 6 آذر 1402
تیک‌ها انقباضات عضلانی تکراری و سریعی هستند که به تولید حرکات یا اصواتی منجر می‌شوند و فرد قدرت کنترل آن‌ها را ندارد. اختلالات تیک گروهی از اختلالات عصبی- روانی هستند که در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می‌شوند و ممکن است در طول زمان ثابت باشند، یا به‌طور متناوب دچار تشدید و تخفیف شوند.
تیک‌ها به دو صورت صوتی و حرکتی ظاهر می‌شوند که هر کدام می‌توانند ساده یا پیچیده باشند. در تيك صوتي ساده فرد ممكن است بارها سرفه كند، خرخر كند، بيني خود را به‌طور مكرّر بالا بكشد، فين كند و در نوع پیچیدۀ آن كلمات زشت بيان كند يا حرف زشت را چند بار تكرار كند، يا ممكن است يك كلمه يا حرف ديگران را بارها به زبان بياورد.
در تيك حركتي ساده فرد حركاتي مانند پلك زدن و در نوع پیچیدۀ آن بوییدن اشیا، لمس کردن، تكان دادن لب و فك، شكلك درآوردن، تكان دادن سر يا بالا انداختن شانه‌ها را تكرار مي‌كند. همچنين ممكن است چندين بار پاهايش را تكان دهد يا سرش را به دفعات به عقب و طرفين برگرداند.
اختلالاتی که در ارتباط با تیک‌ها در افراد مختلف به وجود می‌آیند، عبارت‌اند از:
اختلال توره: در اين افراد هر دو تيك حركتي و صوتي وجود دارد، به‌طور مثال فردي كه هم‌زمان يك كلمه را چندين بار تكرار مي‌كند و در حين آن به‌طور مداوم پلك مي‌زند.
اختلال تیک صوتی یا حرکتی مزمن: این افراد دارای تیک‌های صوتی یا حرکتی (ولی نه هر دوی آن‌ها) هستند.
اختلال تیک موقّتی: عبارت است از تیک‌های واحد یا متعدّد صوتی یا حرکتی یا هر دو که در طول روز بارها اتّفاق می‌افتند و حداقل چهار هفته طول می‌کشند، امّا بیشتر از دوازده ماه تداوم ندارند.
سنّ متوسّط شروع تیک‌ها هفت سالگی است. معمولاً در نوجوانی شدّت آن کاهش می‌یابد و به‌ندرت دیده شده که افراد در بزرگسالی نشانه‌های شدیدتر یا بدتری داشته باشند. تیک‌ها از نظر شدّت، افزایش یا کاهش می‌یابند؛ به این صورت که با قرارگرفتن فرد در شرایط پُراضطراب مانند حضور در جمع، دوران امتحان یا خستگی و برانگیختگی تیک‌ها بدتر می‌شوند، حتّی در صورت توجّه زیاد والدین به تیک‌های فرزند و انتقال نگرانی خود به او باعث افزایش تیک در او می‌شوند. همچنین هنگام فعّالیت‌های آرام و در حالت آرمیدگی کاهش می‌یابند و غالباً هنگام خواب از بین می‌روند. گفتنی است که تیک‌ها به‌طور کامل غیرارادی نیستند و افراد می‌توانند تنها گاهی به مدّت کوتاهی جلوی آن را بگیرند، ولی سرانجام پس از این مدّت کوتاه تیک با شدّت و تعداد بیشتر رخ می‌دهد و فرد دیگر توان مقابله با آن را ندارد.
تیک‌ها انقباضات عضلانی تکراری و سریعی هستند که به تولید حرکات یا اصواتی منجر می‌شوند و فرد قدرت کنترل آن‌ها را ندارد. اختلالات تیک گروهی از اختلالات عصبی- روانی هستند که در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می‌شوند و ممکن است در طول زمان ثابت باشند، یا به‌طور متناوب دچار تشدید و تخفیف شوند.
علّت تیک
زمانی این اعتقاد رایج بود که تیک‌ها علامت بیرونی احساسات سرکوب‌شده، تعارضات و کشمکش‌های درونی‌اند، امّا امروزه آن را ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی می‌دانند. پژوهش‌ها نشان داده که عوامل ژنتیکی و ایجاد مشکل در بخش‌هایی از مغز علّت اصلی این اختلال است.
درمان تیک
تیک‌های گذرا نیاز به درمان ندارند، امّا تیک‌های مزمن -که ممکن است علامت اختلال توره باشد- باید حتماً زیر نظر پزشک درمان شود که دارودرمانی بخش مهمّی از درمان آن به‌شمار می‌رود و در اکثر موارد درمان می‌شود. در کنار دارودرمانی استفاده از مداخلات رفتاری نظیر وارونه‌سازی عادت در درمان این اختلال مفید است. همچنین به حداقل رساندن مشکلات و استرس‌های زندگی کودک، خواب کافی و سرزنش نکردن کودک به دلیل تیک‌هایش شدّت و تناوب تیک‌ها را کاهش می‌دهد.
