انواع سـردرد در بزرگسالان؛ تشخیص و درمان
دوشنبه 1 آبان 1402
همۀ ما تجربۀ سردرد را داریم و تعداد کسانی که زیاد دچار سردردهای مداوم می‌شوند، کم نیست. می‌دانیم که بافت مغز و استخوان جمجمه (غیر از پریوست) نمی‌توانند باعث سردرد شوند، چون عصب‌های گیرنده پیام درد ندارند، ولی رگ‌های خونی در سر و گردن، همچنین بافت‌های اطراف مغز و بعضی عصب‌های اصلی -که از مغز منشعب می‌شوند- می‌توانند پیام درد را منتقل کنند. پوست سر، سینوس‌ها، دندان‌ها و ماهیچه‌ها و مفاصل گردن هم می‌توانند باعث سردرد شوند.
سردردهای نگران‌کننده
سردردهایی که بعد از پنجاه سالگی به وجود می‌آیند.
تغییرات در محلّ سردرد، زمان، شدّت و کیفیت سردرد.
سردردی که با حرکت و سرفه تشدید می‌شود.
سردردی که به‌طور پیش‌رونده بدتر می‌شود.
سردردهایی که تغییر در شخصیت یا عملکرد ذهنی فرد ایجاد می‌کند.
سردردهایی که با تب، گرفتگی گردن، گیجی، کاهش هوشیاری یا حافظه، تاری دید، اختلال در تکلّم، ضعف، کرختی یا تشنّج همراه باشد.
سردردهایی که با قرمزی و درد چشم همراه باشد.
سردردهای همراه با درد و فشار در ناحیۀ شقیقه.
سردردهایی که بعد از ضربه به سر ظاهر می‌شوند.
سردردهایی که مانع فعّالیت‌های روزمرّه می‌شوند.
سردرد ناگهانی که فرد را از خواب بیدار می‌کند.
سردرد در کسانی که سرطان یا مشکلات ایمنی دارند.
انواع سردرد
سردردهای تنشی
سردرد تنشی معمولی‌ترین نوع سردرد است و در 4/3 بزرگسالان اتّفاق می‌افتد. این سردردها از لحاظ شدّت، ملایم تا متوسّط هستند و به‌طور مکرّر رخ می‌دهند. این نوع سردرد به‌ندرت شدید می‌شود و هفته‌ای سه تا چهار بار اتّفاق می‌افتد. سردردهای تنشی به‌طور معمول فشار و درد مبهمی در دو طرف سر ایجاد می‌کنند. افرادی که دچار سردرد تنشی شدید می‌شوند، ممکن است احساس کنند که سرشان در یک گیره قرار گرفته است. این سردرد گاهی ممکن است به‌صورت دردهای تیز و فرورونده ظاهر شود یا درد در دورتادور سر همانند یک بانداژ دور سر اتّفاق بیفتد. درد ممکن است به گردن و شانه‌ها هم سرایت کند. سردردهای تنشی بر اثر خستگی، استرس و مشکلات ماهیچه‌ای در مفاصل گردن یا فک تحریک می‌شوند. این نوع سردرد اغلب بیست دقیقه تا دو ساعت طول می‌کشد.
میگرن
میگرن کمتر از سردردهای تنشی شایع است، ولی از آن‌ها بسیار شدیدتر است. این نوع سردرد در زنان 3/2 بیشتر از مردان رواج دارد. سردرد میگرنی یک نوع سردرد وابسته به هورمون است، به همین دلیل در زنان بیشتر و در حول و حوش عادت ماهانه وقوع بیشتری دارد. ۷۰٪ مبتلایان به میگرن حداقل یک فامیل درجة اول دارند که مبتلا به این بیماری هستند، پس می‌توان گفت عوامل ژنتیکی نقش مهمّی در بروز این بیماری دارند.
• محرّک‌های میگرن
وقوع میگرن بیشتر اوقات با یک پیش‌درآمد همراه است که به بیمار اخطار می‌کند که میگرن در راه است. در این سردرد عواملی می‌توانند باعث وقوع حمله شوند ازجمله:
o افزایش رطوبت یا گرما
o کم‌خوابی یا خواب زیاد
o خستگی و کوفتگی زیاد
o استرس و فشارهای عصبی
o نور شدید و چشمک‌زن
o صداهای بلند
o بوهای تند و تحریک‌کننده
o گرسنگی
o مصرف الکل به‌خصوص شراب قرمز
o شکلات به‌خصوص انواع کاکائودار
o موادّ نگهدارنده به‌خصوص در کنسروهای گوشت و ماهی که حاوی نیترات هستند.
o پنیر کهنه
o مصرف زیاد قهوه
o وجود مادّه‌ای به نام گلوتامات که در غذاهای آماده وجود دارد.
• نشانه‌های سردرد میگرنی
حدود بیست درصد از حملات میگرن با پیش‌درآمدی شروع می‌شود به نام اورا (AURA). اختلالات بینایی از همه رایج‌تر است. این نشانه‌ها ممکن است با دیدن هالۀ نور، جرقّه یا نورهای چشمک‌زن، خطوط نورانی موّاج یا زیگزاگ یا حتّی با نابینایی موقّت همراه باشد. اورا ممکن است باعث بی‌حسّی یا مورمور شدن در یک طرف بدن، به‌خصوص دست یا صورت شود. گاهی اورا بدون وقوع سردرد ظاهر می‌شود. بیشتر حملات میگرن بدون بروز اورا رخ می‌دهد. معمولاً درد در یک طرف سر، اغلب اوقات اطراف چشم یا شقیقه شروع و به سمت عقب سر پخش می‌شود. بیشتر اوقات سردرد ضربان‌دار است. تهوّع در این بیماران معمول است و بسیاری از آنان دچار رنگ‌پریدگی و آبریزش از چشم، بینی یا گرفتگی بینی می‌شوند.
سردرد تنشی معمولی‌ترین نوع سردرد است و در 3/4 بزرگسالان اتّفاق می‌افتد. این سردردها از لحاظ شدّت، ملایم تا متوسّط هستند و به‌طور مکرّر رخ می‌دهند. سردردهای تنشی بر اثر خستگی، استرس و مشکلات ماهیچه‌ای در مفاصل گردن یا فک تحریک می‌شوند.
سردردهای خوشه‌ای
این سردردها در مردان پنج برابر بیشتر از زنان اتّفاق می‌افتد. تشابه این سردرد به خوشه‌ای به این علّت است که هر سال یا هر دو سال اتّفاق می‌افتد و در هر دوره شش تا هشت هفته و به‌طور روزانه ظاهر می‌شود. سردرد معمولاً در یک طرف سر و در یک نقطة ثابت و به‌طور روزانه تکرار می‌شود. در این حالت چشم در سمت مبتلا دردناک، قرمز و دچار آبریزش می‌شود. فرد ممکن است دچار افتادگی پلک شود، همچنین آبریزش بینی و گرفتگی بینی رخ می‌دهد. حملۀ سردرد ناگهانی و انفجاری است و سی تا شصت دقیقه طول می‌کشد. بیشتر بیماران در هنگام حمله دچار بی‌قراری و ناآرامی می‌شوند، قدم می‌زنند، درجا می‌زنند. همچنین درد همراه با حسّاسیت به نور و صداست.
انواع سردردهای دیگر
سردردهای دارویی: بعضی از داروها ازجمله داروهای فشار خون، داروهای گشادکنندۀ عروق در بیماری‌های قلبی و داروهای ضدّ چربی خون می‌توانند سردرد ایجاد کنند.
سردرد سینوزیتی: درد در پیشانی و اطراف بینی، چشم‌ها و گونه‌ها و دندان‌های بالایی ظاهر می‌شود. این نوع سردرد با ترشّح غلیظ از بینی و پشت حلق، خلط، گرفتگی و تب همراه است؛ اگر عفونت برطرف شود، درد هم برطرف می‌شود.
فشار خون بالا: بیشتر درد در پشت سر و اطراف گردن ظاهر می‌شود، با درمان فشار خون سردرد هم بهبود می‌یابد.
ورزش: ورزش شدید و ناگهانی می‌تواند باعث سردرد شود. گرم کردن تدریجی و سرد کردن بدن پس از ورزش وقوع این نوع سردرد را کم می‌کند.
