اصول تغذیه در دوران سالمندي
پنجشنبه 27 مهر 1402
افزایش طول عمر انسان‌ها و اضافه شدن جمعیت سالمندان یکی از مسائل مهمّ بهداشتی در جهان است که به نوعی می‌تواند ناشی از بهبود شرایط بهداشتی در جوامع باشد که منجر به پیشگیری از بیماری‌ها و در نهایت افزایش امید به زندگی شده است، بنابراین افزایش جمعیت سالمندان در یک کشور درواقع یک موفّقیت بهداشتی به حساب می‌آید که البته در صورت عدم برنامه‌ریزی مناسب به یک چالش بزرگ تبدیل خواهد شد.
یکی از نکات مهم در افزایش کیفیت زندگی سالمندان توجّه به اصول تغذیه به دلیل تغییر نیازهاي تغذیه‌ای است. نیاز سالمندان به موادّ مغذّي متأثّر از داروها، بیماری‌ها و تغییرات متابولیکی در بدن است که در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است. انتخاب نوع غذا در برنامۀ غذایی سالمندان اهمّیت زیادی دارد. بهتر است غذای سالمندان به‌صورت نرم و پوره تهیّه شود و به جای سرخ کردن، غذا‌ها به‌صورت آب‌پز باشد. استفاده از نان و غلّات سبوس‌دار، سبزی‌ها و میوه‌ها در تغذیۀ سالمندان برای رفع یبوست -که یکی از مشکلات شایع سالمندی به حساب می‌آید- مفید است.
نکتۀ اساسی در برنامۀ غذایی سالمندان، مصرف موادّ غذایی کمچرب، کم‌کلسترول و کم‌نمک است. با افزایش سن به دلیل کاهش میزان متابولیسم پایه در بدن، نیاز به انرژي در افراد کاهش می‌یابد، همچنین افراد سالمند فعّالیت بدنی کمتري دارند که هر دوی این عوامل می‌تواند احتمال افزایش وزن یا چاقی در سالمندان را افزایش دهد. برای محدود کردن دریافت انرژي توصیه می‌شود سالمندان غذاهاي کم‌حجم و غنی از موادّ مغذّي را بیشتر مصرف کنند و در مقابل مصرف موادّ شیرین و چربی‌ها را - که کالری بالایی دارند- کاهش دهند. ازجمله تغییرات دیگری که با افزایش سن در بدن اتّفاق می‌افتد، افزایش مقدار تودۀ چربی بدن است و همین عامل می‌تواند یکی دیگر از عوامل افزایش چاقی و خطر ابتلا به بیماری‌هایی نظیر افزایش فشار خون، دیابت و بیماری‌هاي قلبی و عروقی در سالمندان باشد. لازم است مصرف چربی‌ها در رژیم غذایی سالمندان محدود شود. دریافت چربی نباید بیش از سی درصد کلّ انرژي دریافتی در روز باشد، به‌خصوص سهم چربی اشباع (شامل چربی موجود در گوشت، انواع روغن حیوانی، روغن جامد و کره) بهتر است به حداقل دریافتی برسد.
یکی از موادّ مغذّی مهم در تغذیۀ سالمندان پروتئین است. عدم دریافت مناسب منابع پروتئینی در سالمندان منجر به تحلیل عضلانی در این افراد می‌شود. پروتئین مورد نیاز بدن لازم است از منابع پروتئینی با کیفیت بالا مانند گوشت‌هاي قرمز کمچرب، مرغ، ماهی، سفیدۀ تخم مرغ و فرآورده‌هاي لبنی کمچرب تأمین شود.
یکی از موادّ مغذّی مهم در تغذیۀ سالمندان پروتئین است. عدم دریافت مناسب منابع پروتئینی در سالمندان منجر به تحلیل عضلانی در این افراد می‌شود. پروتئین مورد نیاز بدن لازم است از منابع پروتئینی با کیفیت بالا مانند گوشت‌هاي قرمز کمچرب، مرغ، ماهی، سفیدۀ تخم مرغ و فرآورده‌هاي لبنی کمچرب تأمین شود.
در افراد مسن مصرف مایعات کافی براي پیشگیري از یبوست و کم‌آبی بدن توصیه می‌شود، زیرا افراد مسن با وجود نیاز واقعی به مایعات، کمتر احساس تشنگی می‌کنند و به همین دلیل بیشتر مستعدّ کم‌آبی بدن و یبوست هستند. برای جلوگیری از نفخ نیز بهتر است از نوشیدن مایعات به همراه غذا خودداری شود.
یکی دیگر از مشکلات تقریباً شایع در سالمندان بی‌خوابی است که در صورت بروز این مشکل توصیه می‌شود مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار نظیر چای و قهوه را محدود کنند و پیش از خواب یک لیوان شیر گرم مصرف کنند. اهمّیت دریافت کلسیم برای جلوگیری از پوکی استخوان به‌خصوص در زمان سالمندی اهمّیت زیادی دارد. جذب کلسیم و ویتامین D بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد، بنابراین با افزایش سن نیاز بدن به مصرف منابع کلسیم افزایش می‌یابد. مصرف مقدار کافی لبنیات نظیر شیر، ماست و پنیر برای تأمین کلسیم در این دوران ضروری است، ولی باید دقّت کرد که هر چقدر محتوای چربی لبنیات بالاتر باشد، میزان جذب کلسیم آن کاهش می‌یابد، بنابراین برای جذب کافی کلسیم توصیه می‌شود سالمندان از لبنیات کمچرب استفاده کنند.
باید دانست هرچه به تغذیۀ صحیح افراد سالمند توجّه بیشتری شود، آنان کمتر دچار بیماری خواهند شد، همچنین عملكرد ذهني و جسمي بالاتر و کیفیت زندگی بهتری خواهند داشت.
