روش‌های دارویی برای کنترل تب در کودکان
سه شنبه 20 تیر 1402
تب یکی از شایع‌ترین علائم بیماری در کودکان است. هرچند تب به دنبال برخی علل غیرعفونی مثل ورزش شدید، گرمازدگی، پرکاری تیروئید، بیماری‌های روماتیسمی یا نسج همبند، بیماری‌های التهابی روده، کانسرها و ... نیز ایجاد می‌شود، ولی علل عفونی از مهم‌ترین دلایل تب در کودکان محسوب می‌شود.
تب معمولاً سبب نگرانی والدین می‌شود و در بسیاری از موارد به هر اقدام ممکن برای کنترل آن دست می‌زنند. همان‌طور که می‌دانید درمان تب شامل روش‌های دارویی و تن‌شویه است. البته برخی روش‌های کمکی خانگی از قبیل دادن مایعات کافی به کودک، پوشاندن لباس خنک و راحت، ایجاد دمای معتدل در محیط و استراحت نیز به‌کار گرفته می‌شود.
استامینوفن
استامینوفن داروی مهمّ کنترل تب در كودكان است كه به‌صورت معمول ده تا پانزده میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن در هر بار و هر چهار ساعت تجویز می‌شود و عموماً به‌صورت خوراكی (قطره یا شربت) یا شیاف مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً دو قطره به ازای هر كیلوگرم وزن بدن در هر بار و هر چهار ساعت تجویز می‌شود. شیاف را در بار اول می‌توان با مقدار دو برابر تجویز کرد، ولی دوزهای بعدی را با مقدار توصیه‌شدة بالا تکرار می‌کنیم. البته بهتر است دوز دارو را پزشک تعیین کند، چراکه دوز بالای استامینوفن به نارسایی کبدی منجر می‌شود. در مورد اینكه مصرف شیاف استامینوفن بهتر است یا خوراكی، همواره اختلاف نظر وجود داشته است. از آنجا که تفاوت عمده‌ای در اثر ضدّ تب استامینوفن خوراکی و شیاف آن (حتّی با مقدار اولیة دو برابر) مشاهده نمی‌شود و مشکلاتی از قبیل اثر کمتر ناشی از جذب ضعیف شیاف به‌خصوص در شرایطی مثل اسهال و همچنین خطر مسمومیت ناشی از مصرف دوزهای بالا یا مکرّر برای شیاف وجود دارد، آخرین توصیه‌ها این است که شیاف فقط برای موارد استفراغ یا نخوردن دارو به‌کار رود.
ایبوپروفن
داروی پرکاربرد دیگر برای کنترل تب ایبوپروفن است که فقط نوع خوراکی آن به‌صورت شربت یا قرص در دسترس است و شیاف ندارد. هرچند در برخی مطالعات اثر ضدّ تب ایبوپروفن تا حدّی بیشتر از استامینوفن بوده است، امّا این مورد همیشگی نبوده و استامینوفن همچنان داروی مهمّی در کنترل تب محسوب می‌شود. ایبوپروفن را نباید در کودکان کوچک‌تر از شش ماه، بیماران بدحال یا دچار استفراغ و هر کسی که سابقة مشکلات گوارشی مثل التهاب معده یا زخم گوارشی دارد، به‌کار برد. برخی مطالعات از مصرف هم‌زمان استامینوفن و ایبوپروفن (به‌صورت یک دوز در میان) برای تب‌های مقاوم و بالاحمایت می‌کنند، ولی هنوز این روش به‌طور معمول به‌کار نمی‌رود.
تب یکی از شایع‌ترین علائم بیماری در کودکان است. هرچند تب به دنبال برخی علل غیرعفونی مثل ورزش شدید، گرمازدگی، پرکاری تیروئید، بیماری‌های روماتیسمی یا نسج همبند، بیماری‌های التهابی روده، کانسرها و ... نیز ایجاد می‌شود، ولی علل عفونی از مهم‌ترین دلایل تب در کودکان محسوب می‌شود.
دیکلوفناک سدیم
گاهی با وجود تجویز استامینوفن و تن‌شویه تب بالا ادامه دارد و کودک قادر به خوردن ایبوپروفن هم نیست. این مشکل وقتی جدّی‌تر می‌شود که تب، خود برای کودک خطرناک محسوب شود، مثلاً در کودکان مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل نارسایی قلبی و ریوی، مشکلات غددی و متابولیک، کم‌خونی شدید، تشنّج و در سنّ معمول تب و تشنّج بودن یعنی شش ماهگی تا پنج سالگی. در این موارد برخی پزشکان یا والدین از شیاف دیکلوفناک استفاده می‌کنند که یک داروی ضدّ التهابی غیر کورتونی مشابه ایبوپروفن با اثر ضدّ تب و مسکّن است. پس طبیعتاً اگر کودک قادر به مصرف ایبوپروفن باشد، نیازی به مصرف دیکلوفناک نخواهد بود. دیکلوفناک از بهترین داروهای ضدّ التهابی غیر کورتونی است که در صورت استفاده به شکل شیاف کمترین عوارض جانبی را دارد. البته هنوز بررسی‌های پزشکی روی اثربخشی و بی‌ضرری دیکلوفناک در کنترل تب کودکان کم و محدود است، مثلاً در پژوهشی که به مقایسة اثر ضدّ تب شیاف دیکلوفناک و استامینوفن در کودکان پرداخت، در یک ساعت اول دیکلوفناک (با دوز دارویی یک میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) در پایین آوردن تب موفّق‌تر از استامینوفن عمل کرد، امّا شیاف دیکلوفناک را برای کنترل تب‌های مقاوم و جدّی‌تر باید رزرو کرد، مثل هیپرترمی (تب رکتال یا مقعدی بالای 41 درجه) یا تب‌های مقاوم به استامینوفن و تن‌شویه در کودکان با خطرات پیش‌گفته.
دیکلوفناک نباید در سنّ زیر یکسال تجویز شود و برای بیماران مبتلا به مشکلات گوارشی، درد یا التهاب معده یا با سابقة خونریزی گوارشی، نارسایی کلیوی و کبدی و قلبی، همچنین بیماران مبتلا به آسم، بیماری‌های رودة راست و مقعد و آلرژی بارز به داروهای ضدّ التهابی غیر کورتونی مثل ایبوپروفن و دیکلوفناک نیز ممنوع است.
هنوز بی‌خطر بودن و اثربخشی دیکلوفناک (در هر شکل تجویزی) در کودکان تأیید نشده است و به بررسی‌های بیشتری نیاز است تا دوز مناسب و کاربرد دیکلوفناک در کنترل تب کودکان تأیید شود. قطعاً در صورت تجویز باید از دوزهای بالا یا مکرّر خودداری کرد.
در پایان باید به چند نکته اشاره کرد:
1. تجویز آسپرین برای کنترل تب در کودکان ممنوع است (به دلیل خطر بروز سندرم رِی که نوعی نارسایی حاد و خطرناک کبدی است).
2. تجویز داروهای‌کورتونی مثل دگزامتازون برای کنترل تب خطراتی دربردارد و توصیه نمی‌شود.
3. تب لزوماً به معنای عفونت‌های باکتریایی و نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک نیست و بیشتر تب‌های کودکان علّت ویروسی دارد.
