زندگی سالم، با تولیدات کشاورزی سالم
یکشنبه 21 اسفند 1401
امروزه با توجّه به کاهش سطح زیر کشت برنج (به‌دلیل تغییر کاربری‌های غیرمجاز و رها کردن اراضی و...) و از طرفی افزایش تقاضا، به‌خصوص در سال‌های اخیر که شاهد هجوم مهاجران زیادی از سایر استان‌ها به گیلان هستیم (این مازاد جمعیت برابر است با افزایش بیشتر تقاضا از تولیدکننده) و علاوه بر این مسئله در سال‌های اخیر بروز مشکلاتی از جمله: تغییر شرایط کشت‌وکار، کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا، کاهش حقابه آب استان و افزایش هزینه‌های تولید در کشاورزی (قیمت انواع نهاده های کشاورزی) که همگی از مشکلات پیش‌ِروی کشاورزان جهت تولید برنج در استان گیلان خواهد بود، نیازمند انجام تغییراتی خواهد بود تا ضمن تعدیل نمودن و یا حل این مشکلات، همزمان به تولید چند محصول اقدام نمود و یا به کاهش هزینه‌های جانبی کشت و کار پرداخت.
چه کنیم تا علاوه‌بر حفظ میزان عملکرد و سلامت محصول، هزینه‌کرد تولید را مدیریت نماییم؟
یکی از راه‌های تقویت بافت خاک و کاهش مصرف کودهای شیمیایی، کشت محصولات کشت دوم پس از برداشت برنج در شالیزارهای مناسب است. شالیزار مناسب یعنی زمینی که محصور باشد و امکان ایجاد خسارت دام وجود نداشته باشد، همچنین شالیزاری که زهکش مناسب را جهت خروج زه‌آب‌های اضافی حاصل از باران‌های پاییزی و یا زمستانه داشته باشد. این زمین باید در صورت نیاز، به منبع آبی جهت آبیاری نیز دسترسی داشته باشد. برای دستیابی به این هدف، کشت محصولات سازگار با تمامی شرایط موجود (آب، هوا، دما و خاک) به عنوان کشت دوم پس از برداشت برنج، حائز اهمیت خواهد بود و جایگاه ویژه‌ای خواهد داشت. همچنین این محصولات (محصول انتخابی برای انجام کشت دوم) می‌بایست مورد تأیید مؤسّسۀ تحقیقات برنج کشور و سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان باشد. مانند: شبدر برسیم، سبزیجات برگی (انواع سبزی خوردن، برگ سیر، کاهو و ...) و غدّه‌ای (هویج، ترب، تربچه و ...)، علوفه، و برخی از حبوبات مانند باقلا برکت و نخود فرنگی و ... . این محصولات ضمن افزایش درآمد برای کشاورز و کمک به اقتصاد خانواده، با انجام شخم و به زیر خاک بردن بقایا منجر به بهبود شرایط فیزیکی، شیمیایی و مواد آلی خاک می‌گردند که این عمل مساوی است با افزایش حاصل‌خیزی خاک، کاهش مصرف کودهای شیمیایی و تولید محصول سالم. برخی از این محصولات پیش از برداشت و یا شخم بقایا، در ریشه‌های خود غددی دارند که وظیفۀ تثبیت ازت را دارند و با این کار در بهار تا حدودی مصرف کود ازته در برنج را کاهش می‌دهند.
در کنار کشت محصولات کشت دوم، راهکار بعدی برای کاهش مصرف نهاده‌های کشاورزی ازجمله سم، عمل به توصیه‌های فنّی کارشناسان مربوط است. ازجمله انجام شخم اول در زمان مناسب (بعد از برداشت برنج) که سبب از بین رفتن یا کاهش برخی از آفات و جمعیت برخی از علف‌های هرز مزرعه می‌گردد. به این صورت که با انجام شخم، برخی آفات و علف‌های هرز تحت‌ِتأثیر سرما و یخبندان زمستانه از بین می‌روند. در بهار نیاز به سموم کمتری جهت کشت برنج است و یا فقط با انجام یک مرحله وجین، نیاز به استفاده از سموم مرتفع می‌گردد.
امروزه با توجّه به کاهش سطح زیر کشت برنج (به‌دلیل تغییر کاربری‌های غیرمجاز و رها کردن اراضی و...) و از طرفی افزایش تقاضا، به‌خصوص در سال‌های اخیر که شاهد هجوم مهاجران زیادی از سایر استان‌ها به گیلان هستیم (این مازاد جمعیت برابر است با افزایش بیشتر تقاضا از تولیدکننده) و علاوه بر این مسئله در سال‌های اخیر بروز مشکلاتی از جمله: تغییر شرایط کشت‌وکار، کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا، کاهش حقابه آب استان و افزایش هزینه‌های تولید در کشاورزی (قیمت انواع نهاده های کشاورزی) که همگی از مشکلات پیش‌ِروی کشاورزان جهت تولید برنج در استان گیلان خواهد بود، نیازمند انجام تغییراتی خواهد بود تا ضمن تعدیل نمودن و یا حل این مشکلات، همزمان به تولید چند محصول اقدام نمود و یا به کاهش هزینه‌های جانبی کشت و کار پرداخت.
راهکار بعدی جهت تولید دو محصول سالم، کشت توأم برنج و پرورش ماهی است. طی سال‌های اخیر، با بالارفتن میزان تورّم و کوچک شدن سبد خانوار هم‌وطنان و در کنار آن بروز بیماری‌های مختلف بر اثر سوءتغذیه، نیاز به مصرف موادّ غذایی سالم و مختلف ازجمله گوشت سفید اهمّیت بیشتری یافته‌است. با حمایت و آموزش سازمان‌های مربوط در امر کشت برنج، در چند سال اخیر پرورش ماهی و همزمان با آن کشت برنج توسعۀ فراوانی پیدا کرده‌است. با این راهکار ساده، علاوه‌بر تولید برنج، تولید انواع ماهیان گرمابی ازجمله خانوادۀ کپور را خواهیم داشت. ضمن اینکه رهاسازی ماهی در مزرعۀ برنج علاوه‌بر خواصی که در رشد برنج دارد، ماهی نیز از تغذیۀ سالم بهره می‌برد و گوشت لذیذتر و سالم‌تری خواهد داشت.
استفاده از بچّه‌اردک نیز در مزرعۀ برنج یکی از روش‌های جذّاب تولید برنج و گوشت سفید است. دیدن تعداد زیادی بچّه‌اردک، که در سطح مزرعه به شنا و بازی مشغول‌اند، منظرۀ بی‌نظیری را ایجاد می‌کند. با رهاسازی بچّه‌اردک، ضمن صرفه‌جویی در هزینۀ پرورش اردک و خرید دان برای تغذیۀ آن‌ها، با حرکت بال و پا و همچنین جست‌وجوی غذا با نوک خود در مزرعۀ برنج، جمعیت برخی از آفات، علف‌های هرز و برخی حشرات به‌شدّت کاهش پیدا می‌کند. با این روش ضمن تولید گوشت اردک سالم جهت تغذیۀ خانواده، از مصرف انواع سموم شیمیایی نیز بی‌نیاز خواهید بود. درضمن اردک‌ها علاقۀ زیادی به شکار انواع سنجاقک، پشه و مگس دارند و برخی از نژادهای اردک مایل به تغذیه از مار هستند. درنتیجه از نظر روانی نیز عاری شدن مزرعه از این حیوانات، به سلامت روحی و ایجاد آرامش بانوان زحمتکش کمک شایانی می‌کند.
اردک‌ها از علف‌های هرز روی مرزها نیز تعذیه می‌کنند و هزینۀ خرید پلاستیک را کاهش می‌دهند. قبل از برداشت برنج با مناسب بودن سنّ اردک‌ها می‌توانید به کشتار آن‌ها اقدام کنید و بلافاصله پس از برداشت با آبگیری مجدّد مزرعه جهت پرورش راتون (شابج)، مرحلۀ دوم رهاسازی بچّه‌اردک را آغاز نمایید؛ باقیماندۀ آفات و علف‌های هرز مزرعه به‌طور کامل پاکسازی می‌‌شوند.
آخرین نکتۀ پیشنهادی نصب تلۀ فانوسی (تلۀ نوری با استفاده از لامپ) در مزارع برنج است که نیاز به هزینۀ خاصّی ندارد (تله‌های فرمونی نیاز به خرید سیانور دارند که هزینۀ قابل‌توجّهی دارد). فقط کافی است یک تشت آب یا نفت، دو عدد پایه به‌عنوان قیم و یک فانوس یا لامپ داشته باشید. با نصب این دو نوع تله، با شمارش تعداد پروانه‌های شکارشده در تشت به‌صورت روزانه، با رسیدن به زمان اوج شکار، اقدام به نصب تریکو کارت‌های زنبور تریکوگراما کنید تا با روش بیولوژیک نسبت به مبارزه با آفت ساقه‌خوار وارد عمل شوید. با این روش نیز ضرورت نیاز به سم‌پاشی از بین خواهد رفت و درنتیجه محصول برنجی عاری از سم خواهید داشت.
گفتنی است که در مورد نحوۀ صحیح نصب تله باید از کمک و راهنمایی کارشناسان و محقّقان مربوط استفاده کنید.
