نکاتی مهم در مورد عینک آفتابی
دوشنبه 21 اسفند 1402
اشعّۀ آفتاب دو نوع اشعّۀ مضر دارد؛ یک نوع آن اشعّۀ ماورای بنفش یا همان (UV) است -که آسیب بیشتر و سریع‌تری در چشم ایجاد می‌کند- و نوع دوم اشعّۀ مادون قرمز است که برای ایجاد آسیب جدّی در چشم نیاز به تماس طولانی‌مدّت با اشعّۀ آفتاب دارد؛ این در حالی است که اشعّۀ ماورای بنفش در زمان کوتاهی منجر به آسیب چشم می‌شود.
این آسیب‌ها می‌تواند در لایه‌های مختلف چشم ایجاد شود، مثلاً در قرنیه و ملتحمه باعث خشکی چشم و ناخنک می‌شود، در عدسی باعث آب مروارید و در شبکیه منجر به عارضه پیری چشم می‌شود که آن را دژنراسیون، لکۀ زرد شبکیه می‌نامند. بنابراین بدون در نظر گرفتن سن یا جنس یا محل سکونت و موقعیت جغرافیایی، استفاده از عینک آفتابی توصیه می‌شود و تمام گروه‌های سنّی مرد یا زن در هر کجای کرۀ خاکی باید برای در امان ماندن از مضرّات اشعّۀ خورشید از عینک آفتابی استفاده کنند.
استفاده از عینک آفتابی در چه مواردی الزامی است؟
1. افرادی که سابقۀ جرّاحی آب مروارید دارند. با توجّه به اینکه عدسی طبیعی چشم بخش عمده‌ای از اشعّۀ خورشید را جذب می‌کند و تا اندازه‌ای مانع از رسیدن اشعّۀ مضرّ آفتاب به شبکیه می‌شود، در افرادی که تحت عمل جرّاحی آب مروارید قرار گرفته‌اند، این سدّ محافظ طبیعی بدن حذف شده است و چشم آنان به‌مراتب بیشتر در معرض آسیب شبکیه قرار دارد. لنزهای داخل چشمی پیشرفته تا اندازۀ زیادی بخش مضرّ UV را جذب یا منعکس می‌کنند، امّا اثربخشی آن به اندازۀ عدسی طبیعی بدن نیست، از این رو استفاده از عینک آفتابی برای این افراد الزامی است.
2. بیمارانی که دچار بیماری‌های شبکیه به‌خصوص دژنراسیون ماکولا یا پیری چشم هستند. این افراد اگر در معرض اشعّۀ مستقیم آفتاب قرار بگیرند، بیماری آنان رشد سریع‌تری خواهد داشت.
3. افرادی که سابقۀ جرّاحی حذف عینک به روش پی‌آرکی (PRK) داشته‌اند. به دنبال این جرّاحی، قرنیه در معرض کدورت قرار می‌گیرد. اگرچه امروزه به علّت استفاده از داروی میتومایسین احتمال این عارضه کم شده، امّا ثابت شده که اشعّۀ خورشید می‌تواند بروز آن را تحریک، پیشرفت آن را تسریع و میزان آن را تشدید کند.
4. مصرف بعضی از داروها -که چشم را در برابر نور حسّاس می‌کنند- مانند کپسول تتراسیکلین یا داکسی‌سیکلین، الوپورینول، کلرپرومازین و... .
5. افرادی که به درجاتی از ناخنک مبتلا هستند، اگر در تماس مستقیم آفتاب باشند، ناخنک آنان با سرعت بیشتر و شدیدتر رشد می‌کند و حتّی این نوع ناخنک پس از عمل جرّاحی احتمال عود بیشتری دارد.
انواع اشعّۀ UV یا ماورای بنفش
سه نوع اشعّۀ UV وجود دارد: UVA،UVB و UVC. دو نوع آن برای چشم مضر است. UVC توسّط لایۀ ازون جذب می‌شود و به چشم نمی‌رسد. اشعّۀ UVA و UVB به چشم می‌رسند و مضرّند. عینک آفتابی باید قدرت جذب ۹۹ تا ۱۰۰ درصد UVA و UVB را داشته باشند. عینک‌های آفتابی معتبر روی شیشۀ عینک یا قسمتی از دسته واژۀUV ۴۰۰ یا ۹۹ درصد یا ۱۰۰ درصد UV را درج می‌کنند.
استفاده از عینک آفتابی مخصوص هوای آفتابی و فصل تابستان است یا خیر؟
استفاده از عینک آفتابی در تمام فصل‌های سال توصیه می‌شود، حتّی در هوای ابری نیاز به عینک آفتابی بیشتر است، چون مردمک چشم در هوای ابری بازتر است، در حالی‌که UVAو UVB به همان شدّت روزهای آفتابی به چشم می‌رسد، از این رو در هوای ابری چشم بیشتر در معرض آسیب است. همچنین در زمستان انعکاس نور از برف می‌تواند برای چشم بسیار مضر باشد.
مشخّصات عینک آفتابی استاندارد چیست؟ آیا مارک‌دار بودن یا گران‌قیمت بودن عینک می‌تواند نشانۀ کیفیت خوب آن باشد؟
پُر واضح است که عینک‌های مارک‌دار و برندهای معروف، گران‌قیمت هستند و معمولاً کیفیت خوبی دارند، امّا با توجّه به اینکه تمام برندهای معروف در معرض تقلید و تقلّب هستند، بنابراین این موارد الزاماً دلیل بر کیفیت مناسب عینک نیست. از سوی دیگر چه بسیار عینک‌های ارزان‌قیمت که از دست‌فروشان تهیّه می‌شوند، ولی کیفیت مناسبی دارند؛ بنابراین باید توجّه داشته باشید که الزاماً قیمت نشانۀ کیفیت نیست و یک عینک آفتابی مناسب باید مشخّصات زیر را داشته باشد تا به عنوان عینک استاندارد تلقّی شود.
میزان تیرگی عینک
تیرگی عینک باید به اندازه‌ای باشد که اگر آن را روی چشمان خود قرار دهید و در نور معمولی اتاق در جلوی آینه بایستید، به‌سختی چشمک زدن خود را بتوانید در آینه تشخیص دهید. عینک‌های آفتابی استاندارد حداکثر ده تا پانزده درصد از نور مرئی را رد می‌کنند و بقیّۀ آن را جذب یا منعکس می‌کنند، از این رو کوهنوردان و اسکی‌بازان و ماهی‌گیران باید از عینک‌های تیره‌تری نسبت به سایر افراد استفاده کنند.
اثر منشوری
عینک را با دو دست خود بر خطوط صاف عمودی و افقی تنظیم کنید و آن را در جهت بالا و پایین و چپ و راست حرکت دهید؛ اگر خطوط موج‌دار یا کج و معوج شدند، آن عینک اثر منشوری دارد و مناسب نیست.
جنس عدسی
از آنجا که شیشه خراش پیدا نمی‌کند و شکست نور در آن کم است، برای عینک آفتابی مناسب‌تر از پلاستیک است، امّا سنگینی و احتمال شکستن از مزایای آن کاسته است، از این رو در فنّاوری جدید به جای شیشه یا پلاستیک از جنس پلی‌کربنات استفاده می‌کنند که نه آسیب‌پذیری و شکست نور پلاستیک را دارد و نه سنگینی و احتمال شکستن شیشه را دارد. امروزه بهترین محافظ چشم در برابر اشعّۀ مضرّ آفتاب عینک‌های آفتابی پلی‌کربناتی است، به‌طوری که عینک‌های ساخته‌شده از این جنس حتّی اگر تیرگی کمتری هم داشته باشند، قادر به جذب بیش از 99 درصد از اشعّۀ ماورای بنفش هستند.
رنگ شیشه
بهترین رنگی که ما توصیه می‌کنیم، رنگ خاکستری دودی است، چون در دید رنگی ما اختلال ایجاد نمی‌کند و همۀ اشیای اطراف خود را به رنگ واقعی خود نشان می‌دهد. دومین رنگ پیشنهادی ما رنگ قهوه‌ای است، چون اندکی دقّت دید ما را افزایش می‌دهد، هرچند که ممکن است در دید رنگ اندکی اختلال ایجاد کند و رنگ اشیایی که می‌بینیم ممکن است مختصری فرق کند. رنگ‌های دیگر صرفاً برای موارد خاص توصیه می‌شوند، مثلاً رنگ زرد برای اسکی‌بازان، تنیس‌بازان، ماهی‌گیران، همچنین در بعضی از انواع آب مروارید توصیه می‌شود، چون دقّت بینایی را افزایش می‌دهد. رنگ صورتی برای کار در برابر رایانه و در محیطی که لامپ‌های فلورسنت یا مهتابی روشن است، کارایی بهتری دارد.
نکته: رنگ‌های آبی و قرمز به دلیل عدم توانایی در جذب اشعّۀ ماورای بنفش و مادون قرمز برای عینک آفتابی توصیه نمی‌شوند. میزان تیرگی و رنگ دو عدسی عینک آفتابی باید کاملاً یکسان باشد، در غیر این صورت عبور نابرابر نور از دو عدسی باعث واکنش ناهماهنگ بین دو مردمک شده و منجر به احساس خستگی در چشم می‌شود.
اندازۀ عینک
عینک آفتابی تا حدّ ممکن باید بزرگ باشد و بهترین شکل عینک هم عینک‌های منحنی یا پرانتزی یا اصطلاحاً بیس‌دار است، بهتر است شیشۀ عینک، دو طرف را هم از بغل چشم‌ها پوشش دهد تا نور مزاحم از پهلو وارد چشم نشود. عدسی‌های عینک بهتر است یک‌رنگ باشند و رنگ تدریجی نداشته باشند، زیرا در زمان قرار گرفتن چشم مقابل قسمت تیره و روشن عدسی‌های عینک، اندازۀ مردمک‌ها به‌طور متناوب تغییر می‌کند، بنابراین باعث احساس خستگی در چشم می‌شود.
عینک آفتابی تا حدّ ممکن باید بزرگ باشد و بهترین شکل عینک هم عینک‌های منحنی یا پرانتزی یا اصطلاحاً بیس‌دار است، بهتر است شیشۀ عینک، دو طرف را هم از بغل چشم‌ها پوشش دهد تا نور مزاحم از پهلو وارد چشم نشود. عدسی‌های عینک بهتر است یک‌رنگ باشند و رنگ تدریجی نداشته باشند
عدسی‌های پلاریزان
به عدسی‌هایی گفته می‌شود که پرتوهای افقی منعکس‌شده از سطوح صاف را جذب می‌کنند، بنابراین ممکن است سطوح را مختصری تیره نشان دهند، امّا دید عمق را افزایش می‌دهند، به عبارت دیگر مثلاً نور خیره‌کنندۀ سطح دریا و جادّه را در یک روز بسیار آفتابی جذب و متعادل می‌کنند، بنابراین برای ماهی‌گیری، رانندگی و قایق‌رانی می‌توانند مفید باشند، البته راننده‌ها باید توجّه داشته باشند که عدسی پلاریزان ممکن است مانیتورهای ماشین را تاریک و نامفهوم نشان دهد و به همین علّت استفاده از این نوع عینک آفتابی برای خلبانان توصیه نمی‌شوند. راه حلّ ساده برای تشخیص پلاریزه بودن یا نبودن عینک آفتابی این است که اگر عدسی عینک را روی صفحۀ موبایل نود درجه بچرخانیم و صفحۀ موبایل به‌طور متناوب تیره و روشن شود، آن عدسی پلاریزه است.
ویژگی‌های عدسی‌های فوتوکرومیک
عدسی‌های فوتوکرومیک به عدسی‌هایی گفته می‌شود که با قرار گرفتن در معرض آفتاب تغییر رنگ می‌دهند و به رنگ خاکستری ملایم در می‌آیند و ورود اشعّۀ ماورای بنفش و نور مرئی به چشم را به‌طور نسبی محدود می‌کنند؛ هرچند که کارایی آن‌ها به اندازۀ عینک‌های آفتابی نیست. علّت تغییر رنگ آن بروز یک‌سری واکنش‌های شیمیایی است که در اثر برخورد اشعّۀ ماورای بنفش اتّفاق می‌افتد، بنابراین توجّه داشته باشید از آنجا که شیشۀ بسیاری از اتومبیل‌های امروزی فوتوکرومیک و جاذب اشعّۀ ماورای بنفش است، از این رو عینک فوتوکرومیک راننده تغییر رنگ نمی‌دهد، چون به اندازۀ کافی اشعّه به عینک نمی‌رسد.
نکاتی در مورد عینک‌های فوتوکرومیک
1. راننده‌هایی که شیشۀ عینک طبّی آنان فوتوکرومیک است، توصیه می‌شود در حین رانندگی از روکش‌های ضدّ آفتاب روی عینک خود استفاده کنند و به فوتوکرومیک بودن عینک خود اعتنا نکنند.
2. عدسی فوتوکرومیک برای رسیدن به حداکثر کارایی باید حداقل ده سیکل سایه و روشن را گذرانده باشد، بنابراین در روزهای اول تغییر رنگ کافی ندارد.
3. عدسی فوتوکرومیک در مدّت سی ثانیه تیره می‌شود، امّا پنج دقیقه زمان لازم است تا رنگ آن روشن شود. بنابراین افراد متناسب با شغل خود باید نسبت به کاربرد آن تصمیم بگیرند.
4. عدسی فوتوکرومیک در هوای سرد بهتر تیره می‌شود تا در هوای گرم؛ از این رو در فصل زمستان کارایی بیشتری دارد، ولی در فصل تابستان اثر محافظتی کافی ندارد و باید از روکش ضدّ آفتاب روی عینک طبّی استفاده شود.
5. میزان تغییر رنگ عدسی‌های فوتوکرومیک در برندهای مختلف متفاوت است و این تغییر رنگ یکسان و یک اندازه نخواهد بود. بنابراین در موقع تعویض یک عدسی عینک باید هر دو عدسی به‌طور هم‌زمان تعویض شود، در غیر این صورت رنگ‌های متفاوتی خواهند داشت.
