در ایالات متّحدۀ آمریکا سالانه حدود چهل میلیون جرّاحی همراه بیهوشی انجام می‌شود. طبق گزارش دکتر علیرضا زالی، رئیس سازمان نظام پزشکی در سال 1393 حدود چهار میلیون جرّاحی بزرگ با بیهوشی در کشور انجام شده است که نزدیک پنج هزار متخصّص بیهوشی کنترل بیهوشی این اعمال جرّاحی را برعهده داشته‌اند و حدود هزار بیمارستان دولتی و غیردولتی و مرکز جرّاحی درگیر آن بوده‌اند؛ این اعمال جرّاحی با حداقل عوارض انجام شده است.
با وجود این باید توجّه به تأثیر داروهای بیهوشی، خودِ بیهوشی و اعمال جرّاحی بر ساختار مغز و حافظۀ بیماران در ذهن متخصّصان بیهوشی و جرّاحان محترم وجود داشته باشد، به‌ویژه در دو گروه سنّی کودکان و سالمندان. در کودکان زیر چهار سال تحت عمل جرّاحی عوارضی مانند مشکلات گفتاری، افت ضریب هوشی و کاهش تراکم مادّۀ خاکستری در مناطق پشتی مغز دیده می‌شود.
طبق بررسی‌ها مشاهده شده است که مادّۀ خاکستری مغز بیشتر در مناطق لوب پس سر و مخچه کاهش پیدا کرده است که این مناطق بیشتر نقش هماهنگی و تنظیم عملکرد عضلات بدن را برعهده دارند. همچنین بیهوشی عمومی در افراد سالخورده ممکن است باعث کاهش حجم مغز و قدرت ذهنی شود و خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را تا 35 درصد افزایش دهد. التهاب در بافت‌های عصبی، اختلال شناختی، ایجاد پلاک بتا آمیلویید و پیش‌زمینۀ ابتلا به بیماری آلزایمر هم دیده می‌شود. همچنین افراد میانسال نیز در معرض خطر کاهش ادراک و از دست رفتن حافظه پس از بیهوشی قرار دارند و اصولاً در همۀ سنین این عوارض ممکن است رخ دهد و مهم‌ترین عامل خطرآفرین مدّت زمان بیهوشی است.
اختلالات عملکرد آزمایش‌های نوروسایکوتیک و کاهش یادگیری شفاهی و حافظۀ کوتاه‌مدّت، تسریع و بدتر شدن روند اختلال حرکتی نیز دیده می‌شود. دلیل اختلال POCD یا اختلال شناخت پس از عمل، پاسخ التهابی بدن به استرس و جرّاحی است و ربطی به کاهش اکسیژن و كاهش میزان اكسیژن خون شریانی ندارد و به‌طور یکسان پس از بیهوشی عمومی و رژیونال (بیهوشی موضعی) رخ می‌دهد.
در اعمال جرّاحی قلب و جرّاحی‌های سیستم عصبی، همچنین جرّاحی‌های سنگین دیگر مانند پیوند عضو، برداشتن روده، هیسترکتومی (برداشتن رحم)، تعویض استخوان‌های لگن و...، همچنین سنّ بالا طول مدّت بیهوشی و جرّاحی، بروز عفونت پس از جرّاحی، بیماری‌های همراه مانند دیابت و فشار خون کنترل‌نشده، سابقۀ قبلی مشکل ذهنی، سابقۀ سکتۀ مغزی، تحصیلات اجتماعی پایین، کنترل بد درد و استرس حین و پس از عمل، بی‌خوابی بیمار قبل و پس از جرّاحی همه از عوامل افزایش خطر اختلال ذهن و حافظه هستند.
اگر درد را به‌موقع کنترل کنیم، از مسکّن و داروهای ضدّ التهاب به‌خوبی و به‌موقع بهره بگیریم، دمای بدن را حین و پس از عمل به‌خوبی کنترل کنیم، بیماری‌های زمینه‌ای مانند اشکالات تیروئید، دیابت و فشار خون را به‌خوبی کنترل کنیم، بیماری‌های زمینه‌ای قلبی، کلیوی کبدی، بافت همبند و نئوپلازی‌های بیمار را به‌خوبی بشناسیم و بیهوشی مناسب بدهیم و خواب بیمار را برایش خوب کنترل کنیم، تا حدود زیادی از عوارض نام‌برده جلوگیری کرده‌ایم. باید توجّه داشت که اختلال عملکرد مغزی در اعمال جرّاحی مغز و سیستم عصبی بسیار بیشتر دیده می‌شود که دقّت بیشتر همکاران جرّاح مغز و اعصاب را می‌طلبد.
خوشبختانه در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استان گیلان با استفاده از متخصّصان بیهوشی کارآزموده و امکانات مناسب بیمارستانی، این عوارض در حدّ معمول و قابل قبولی وجود دارد.
