روند طبیعی تکامل در شیرخواران

روند طبیعی تکامل در شیرخواران

پنجشنبه 30 شهریور 1402

تمام موجودات در طول حیات خود از تولّد تا مرگ مسیر تکاملیِ ویژه‌ای را طی می‌کنند. بشر نیز از این قاعده مستثنی نیست. نوزاد انسان همانند برخی از جانوران در اوان زندگی به والدین وابسته است، ولی در طیّ رشد توانایی‌های لازم را برای استقلال کسب می‌کند. در این سفر پیچیده به دلایل مختلف برخی از رسیدن به کمال باز می‌مانند. با این نوشتار بنا نیست که دلایل انحراف از جادۀ سلامت را موشکافی کنیم، ولی چنان‌که روشن است، آگاهی از روند طبیعی رشد و تکامل می‌‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات قبل از تثبیت یا بروز عوارض برگشت‌ناپذیر منجر شود. براساس این بینش خواهیم توانست با مداخلۀ مناسب از پیشرفت بیماری جلوگیری کنیم یا در صورت وجود روش درمانی قطعی، اقدام لازم را انجام دهیم.
تکامل شیرخوار به چهار دستۀ کلّی تقسیم می‌شود:
تکامل اجتماعی: شامل چگونگی پاسخ شیرخوار به صورت و صدای انسان است، مانند خندیدن یا بغ‌بغو کردن. تأخیر یا عدم کسب این مهارت به معنای وجود مسئله‌ای در بینایی، شنوایی، احساسی یا شناختی است.
تکامل زبانی: شامل چگونگی درک و دریافت زبان است. ارزیابی این نوع از تکامل معیار بهتری از تکامل گفتاری است و تأخیر در آن بیانگر مشکلات یادگیری یا بینایی است و باید پیگیری شود.
تکامل حرکتی جامع: مانند نگه داشتن سر، نشستن، بلند شدن، غلت زدن و راه رفتن. کودکانی که به‌کندی این مهارت‌ها را کسب می‌کنند، باید بررسی شوند.
تکامل حرکتی ظریف: تعادل چشم و دست، گرفتن و دستکاری کردن اشیا. وقتی شیرخواری خیلی زود به این مهارت‌ها دست می‌‌یابد، به معنای خوب بودن مهارت‌های دستی او در آینده است، ولی تأخیر در این‌گونه توانایی‌ها لزوماً پیش‌آگهی بدی ندارد.

اکنون به روند تکاملی ماه به ماه می‌‌پردازیم. شایان ذکر است که سرعت دستیابی شیرخواران به توانایی‌هایی که در زیر به آن‌ها اشاره شده است، بدون هیچ زمینۀ بیماری یا ناتوانی، بسته به خصوصیات ژنتیکی و ارثی آن‌ها ممکن است زودتر و برخی دیرتر باشد، ولی در صورت نگرانی از تأخیر در آن‌ها بهتر است با متخصّص کودکان فرزندتان مشورت کنید.

ماه اول
•  شیرخوار می‌تواند به‌طور موقّت گردن بگیرد و سر خود را نگه دارد.
•  در حالت خوابیده به پشت می‌تواند سر را از یک طرف به طرف دیگر بچرخاند.
•  دست‌ها را مشت می‌کند و دست فرد معاینه‌کننده یا هر چیزی را محکم مشت می‌کند.
•  تا زاویۀ 45 درجه در جلوی خود اشیا را دنبال می‌کند، ولی دیدش سیاه و سفید است.
•  با شنیدن صدا آرام می‌شود و ناخشنودی را با گریه نشان می‌‌‌دهد.
•  صدای خشن دارد و به صدای والدین توجّه می‌‌‌کند.

ماه دوم
•  وقتی روی شکم نگه داشته شود، سر را تا 45 درجه بالا می‌‌‌‌‌آورد و در حالت نشسته سر به جلو می‌‌‌‌‌افتد.
•  اشیای در حال حرکت را دنبال می‌‌‌کند و به دنبال صدا می‌‌‌گردد.
•  صدا درمی‌‌‌آورد، گریه‌اش معنی دارد و با محرّک‌های اجتماعی می‌‌‌خندد.

ماه سوم
•  وقتی در وضعیت ایستاده نگه داشته می‌‌‌شود، موقّتاً روی دو پا می‌‌‌ایستد.
•  در حالت نشسته سر را نگه می‌‌‌دارد، ولی همچنان نامتعادل است.
•  در وضعیت خوابیده روی شکم، سر و شانه‌ها را تا 90 درجه بالا می‌‌‌برد و وزن خود را روی ساعدها نگه می‌‌‌دارد.
•  دیگر انگشت معاینه‌کننده یا وسایل را محکم مشت نمی‌‌کند، اجسام را نگه می‌‌‌دارد و به ملافه و لباس چنگ می‌‌‌اندازد.
•  به جهت صدا برمی‌‌‌گردد و اجسام را تا زاویۀ 180 درجه دنبال می‌‌‌کند.
•  چهره، صدا و اشیا را تشخیص می‌‌‌دهد و به صورت‌های آشنا می‌‌‌خندد.

ماه چهارم
•  سر به‌خوبی نگه داشته می‌‌‌شود و با کمک می‌‌‌نشیند، در وضعیت دمر سر و سینه را تا 90 درجه بالا می‌‌‌آورد.
•  از پشت به پهلو می‌‌‌چرخد، با دست‌هایش بازی می‌‌‌کند و اشیا را با دو دست می‌‌‌گیرد.
•  صدا درمی‌‌‌آورد، می‌‌‌خندد و از بازی و تاب خوردن خشنود می‌‌‌شود.

ماه پنجم
•  نشانه‌های رویش دندان‌ها ظاهر می‌‌شود.
•  از شکم به پشت می‌‌‌چرخد، در وضعیت خوابیده به پشت پا را به دهان می‌‌‌برد.
•  به اجسام در حال سقوط نگاه می‌‌‌کند، صدا درمی‌‌‌آورد و در آینه می‌‌‌خندد.
•  اگر اسباب‌بازی از او گرفته شود، ناراحت می‌‌‌شود.

ماه ششم
•  از پشت به شکم غلت می‌‌‌زند و سینه و شکم را از سطح بلند می‌‌‌کند و وزنش را روی دست‌ها نگه می‌‌‌دارد.
•  بطری را نگه داشته، سر را در جهت بالا به پایین و پهلو به پهلو می‌‌‌چرخاند و بدنش را برای دیدن اشیا تنظیم می‌‌کند.
•  صداهایی مانند «ما، مو، دا، دی» درمی‌‌‌آورد و والدین را تشخیص می‌‌‌دهد.

ماه هفتم
•  بدون کمک می‌‌نشیند، تمام وزن خود را روی پاها تحمّل می‌‌‌کند.
•  وقتی در وضعیت ایستاده نگه داشته می‌‌‌شود، بالا و پایین می‌‌جهد.
•  اشیا را از یک دست به دست دیگر می‌‌‌دهد و روی سطح می‌‌‌کوبد.
•  به نامش واکنش نشان می‌دهد و زمانی که دیگران گفت‌وگو می‌‌‌کنند، صحبت می‌‌‌کند.

 

تمام موجودات در طول حیات خود از تولّد تا مرگ مسیر تکاملیِ ویژه‌ای را طی می‌کنند. بشر نیز از این قاعده مستثنی نیست. نوزاد انسان همانند برخی از جانوران در اوان زندگی به والدین وابسته است، ولی در طیّ رشد توانایی‌های لازم را برای استقلال کسب می‌کند. در این سفر پیچیده به دلایل مختلف برخی از رسیدن به کمال باز می‌مانند.

ماه هشتم
•  به‌خوبی بدون کمک می‌‌‌نشیند، برای رسیدن به اشیا تلاش می‌‌‌کند و خود را به اسباب‌بازی‌ها می‌‌‌رساند، آن‌ها را با استفاده از انگشت‌های شست، چهارم و پنجم نگه می‌‌‌دارد و می‌‌‌تواند آن‌ها را رها کند.
•  ممکن است با کمک اثاثیه بایستد و به واژه‌های آشنا گوش می‌‌دهد.
•  واژه‌هایی همچون «ماما، دادا» می‌‌‌گوید، ولی معنی‌دار نیست، معنی «نه» را می‌‌‌فهمد، ولی لزوماً اطاعت نمی‌‌‌کند.

ماه نهم
•  چهار دست و پا می‌‌‌رود، تا ده دقیقه می‌‌‌نشیند و از انگشت شست و اشاره برای گرفتن اجسام استفاده می‌‌‌کند.
•  دستورهای ساده را انجام می‌‌‌دهد و معنی «نه» را خوب درک می‌‌‌کند.

ماه دهم
•  از وضعیت دمر می‌‌نشیند و وقتی در حالت ایستاده نگه داشته می‌‌‌شود، یک پا را بلند می‌‌‌کند، شبیه قدم زدن.
•  خداحافظی را می‌‌فهمد و با دست خداحافظی (بای‌بای) می‌‌‌کند، «ماما» و «بابا» می‌‌‌گوید و معنایش را می‌‌‌فهمد.
•  بازی‌های ساده می‌‌‌کند و از کتاب خواندن و دیدن تصاویر آن لذّت می‌‌‌برد.

ماه یازدهم
•  با تکیه بر اثاثیه راه می‌‌رود، اشیای کوچک یا اسباب‌بازی‌ها را یکی پس از دیگری در جعبه می‌‌نهد و با حرکت سر «نه» می‌‌‌گوید.
•  توپ را هُل می‌‌دهد، وقتی کاری انجام می‌‌دهد، هیجان‌زده می‌‌شود و از محدودیت ناراحت می‌‌شود.

ماه دوازدهم
•  با نگه داشتن یک دستش راه می‌‌رود، گرچه ممکن است بدون کمک هم راه برود و از وضعیت ایستاده بدون کمک می‌‌نشیند.
•  دو مکعّب را روی هم قرار می‌‌دهد، کتاب را ورق می‌‌زند و اشیای در حال حرکت سریع را دنبال می‌کند.
•  به جز «ماما» و «دادا» دستِ‌کم سه واژه می‌‌گوید. اشیا را با نام می‌‌شناسد.
•  معنای چند واژه را می‌‌فهمد، واژه‌ها را بارها تکرار می‌‌کند و صداهایی مانند صدای سگ و گربه را تقلید می‌‌کند.
•  احساسات خود را نشان می‌‌دهد و در محیط آشنا مستقل رفتار می‌‌کند، ولی در محیط غریبه به والدین می‌‌چسبد.
•  دنبال اشیا در آخرین جایی که دیده بود، می‌‌‌‌‌گردد.

• برچسب ها
• #دکتر مرضیه مهرافزا
• #دکتر احیا زری‌دوست
• #تکامل
• #شیرخوار