درمورد دوران نفاس بیش‌تر بدانید
یکشنبه 10 اردیبهشت 1402
دورۀ نفاس به زمانی گفته می‌شود که تغییرات فیزیولوژیک و آناتومیک بارداری به شرایط طبیعی برگشت می‌کند. این دوره 6 تا 8 هفته پس از زایمان را در برمی‌گیرد. در این دوره برخی از مادران با نگرانی‌هایی مواجه می‌شوند، ازجمله:
- پارگی یا کشیدگی مجرای زایمان در حین زایمان ممکن است سبب شل شدن مدخل واژن شود. ورزش‌های عضلات کف لگن ـ درصورتی که منعی برای آن نباشد ـ از ابتدا آغاز می‌شود و تا هفتۀ 16 پس از زایمان ادامه می‌یابد.
- دردهای پس از زایمان به دردهای ناشی از انقباض رحم گفته می‌شود که متناوب است و در زنان چندزا و در حین شیردهی شایع‌تر است و معمولاً به‌طور خودبه‌خود تا انتهای هفتۀ اول برطرف می‌شود.
- ادم یا ورم ناحیۀ تناسلی که تا هفتۀ سوم فروکش می‌کند. برای ادم و دردهای محل زایمان از مسکّن و کمپرس سرد می‌توان به‌عنوان اقدام اولیه استفاده کرد. درصورت درد شدید یا سفتی باید به پزشک مراجعه شود.
- شقاق پستان می‌تواند مسیری برای ورود باکتری فراهم کند. شست‌وشوی هالۀ پستان با آب و صابون ملایم، قبل و پس از شیردهی و استفاده از محافظ نوک پستان می‌تواند کمک‌کننده باشد. درصورت شقاق شدید نباید به نوزاد از سمت مبتلا شیر داد، بلکه باید پستان به‌طور منظّم با شیردوش تخلیه شود تا ضایعات التیام پیدا کند.
درمواردی مادران نباید شیردهی داشته باشند، مانند زنانی که مبتلا به اعتیاد مواد مخدّر یا الکل هستند، یا زنان مبتلا به HIV، سل فعال درمان‌نشده و زنان تحت درمان با داروهای شیمی‌درمانی. در مادران مبتلا به COVID-19 بهتر است شیر دوشیده شود و برای جلوگیری از تماس نزدیک مادر با نوزاد، فرد دیگری آن را به نوزاد بخوراند. سایر عفونت‌های ویروسی مثل سایتومگالو‌ویروس، هپاتیتB (درصورتی‌که نوزاد تحت درمان با ایمونوگلوبولین‌ها قرار گیرد) و هپاتیت C جزو منع شیردهی نیستند.
• احتقان پستان: این حالت با سفتی و درد پستان همراه است. معمولاً در 24 تا 72 ساعت اول پس از زایمان رخ می‌دهد. استفاده از کمپرس سرد و داروهای مسکّن به برطرف شدن ناراحتی کمک می‌کند. تب کم‌تر از 39 درجه در تعدادی رخ می‌دهد. حمام گرم قبل از شیردهی به تسهیل افزایش خروج شیر کمک می‌کند. درصورت زایمان‌هایی که با تولد زنده همراه نیست، درمان دارویی برای سرکوب شیردهی توصیه نمی‌شود، زیرا با خطراتی مثل سکتۀ مغزی، قلبی، تشنج و مسائل روانی همراه است.
- همورویید یا بواسیر: در یک‌سوم مادران علامت‌دار می‌شود و با خارش، درد و بیرون‌زدگی همراه است. درمان شامل داروهای بی‌حس‌کنندۀ موضعی و داروهای نرم‌کنندۀ مدفوع است.
- بی‌اختیاری ادرار، گاز و مدفوع در اوایل دورۀ نفاس ممکن است رخ دهد و می‌تواند ناشی از آسیب اعصاب و عضلات کف لگن در طی مراحل زایمان باشد. احتمال آن طی زایمان واژینال و در زایمان با ابزار بیش‌تر است. درمان آن حمایتی و دارویی است و درصورتی‌که بیش از 4 هفته ادامه یابد، درمان‌های پیشرفته نیاز است.
- افسردگی پس از زایمان در چند روز اول پس از زایمان نسبتاً شایع است. در اکثر زنان درمان مؤثر حمایتی و اطمینان‌بخش است. درصورت پایدار ماندن پس از 10 روز باید از نظر افسردگی اساسی یا ماژور بررسی شود.
- کاهش وزن: به‌طور متوسط 6 کیلوگرم از وزن مادر به‌دلیل وزن جفت، جنین و مایع آمنیوتیک بلافاصله پس از زایمان کاهش می‌یابد. تقریباً نصف وزن به‌دست آمده در 6 هفتۀ اول از دست می‌رود.
- جلوگیری از بارداری: در طول شیردهی کامل، 40 درصد زنان طی 6 ماه اول دچار قطع قاعدگی هستند که ممکن است یک سال یا بیش‌تر ادامه یابد، اما تخمک‌گذاری می‌تواند رخ دهد. معمولاً در عرض 5 تا 11 هفته از زایمان، تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد و احتمال بارداری وجود دارد. درصورت عدم تمایل به بارداری مجدّد باید با مشورت پزشک استفاده از روش‌های جلوگیری آغاز شود.
- خشکی واژن، به‌خصوص در مادران شیرده ناشی از نازک بودن اپیتلیوم واژن و کاهش میزان استروژن پس از زایمان است. از لوبریکانت یا مواد مرطوب‌کنندۀ واژن و استروژن موضعی برای درمان می‌توان استفاده کرد.
- شلی جدار شکم: این حالت ممکن است هفته‌ها طول بکشد. ورزش به بهبود آن کمک می‌کند که می‌توان هر زمان پس از زایمان واژینال آغاز کرد، اما پس از سزارین رعایت فاصلۀ 6 هفته برای التیام فاسیای جدار شکم لازم است.
- ریزش مو: در یک تا پنج ماه پس از زایمان رخ می‌دهد که خود محدودشونده است و طی 6 تا 15 ماه به حدّ طبیعی می‌رسد.
