چقدر اضافه‌وزن در بارداری طبیعی است؟
سه شنبه 21 فروردین 1403
وزن‌گیری مناسب مادر در طول دوران بارداری تضمین‌کنندۀ سلامت جنین و مادر در آینده است. افزایش وزن در یک حاملگی طبیعی عمدتاً به عواملی نظیر رشد جنین، جفت، پستان، افزایش حجم خون، همچنین ذخیرۀ چربی در مادر بستگی دارد و قسمتی از آن به‌صورت ذخیرۀ انرژی و دریافت‌های چربی نواحی باسن، ران و شکم مادر است که نیازهای انرژی جنین، به‌خصوص در سه ماهۀ آخر را برطرف می‌کند. معمولاً مادران جوانی که برای بار اول باردار می‌شوند، اضافه‌وزن بیشتری نسبت به مادران چندزا و مسن‌تر پیدا می‌کنند.
اهمّیت وزن‌گیری مناسب دوران بارداری!
پژوهش‌های متعدّدی به این نکته اشاره کرده‌اند که اگر مادر افزایش وزن مطلوب و مناسبی در دوران بارداری داشته باشد، کاهش چشمگیری در عوارض مربوط به نوزادان کم‌وزن و مرگ‌ومیر دوران نوزادی را به‌دنبال خواهد داشت. از سویی افزایش بیش از حدّ وزن در زنان چاق نیز خطراتی برای مادر و جنین دارد. افزایش بیش از حدّ وزن نه تنها باعث ایجاد ناراحتی‌هایی مانند کمردرد، احساس چاقی، سنگینی و بدهیکلی در مادر می‌شود، بلکه احتمال ایجاد عوارضی مانند فشار خون بارداری، مسمومیت حاملگی و دیابت بارداری را نیز افزایش می‌دهد.
اضافه‌وزن بیش از حدّ مادر در بعضی مواقع باعث اضافه‌وزن و چاقی جنین نیز می‌شود که خود احتمال زایمان مشکل و عوارض زایمان در مادر و جنین را به همراه دارد. همچنین خطر انجام سزارین را در مادر بالا می‌برد. پژوهشگران معتقدند نوزادانی که در زمان زایمان چاق به دنیا می‌آیند، به علّت افزایش تعداد سلول‌های چربی جنینی احتمال بیشتری دارد که سلامت و طول عمر آن‌ها در آینده تحت تأثیر قرار گیرد. الگوی افزایش وزن نیز به همان اندازۀ افزایش وزن اهمّیت دارد.
معمولاً در سه ماهۀ اول خانم‌های باردار اضافه وزن جزئی پیدا می‌کنند. حتّی بعضی‌ها به علّت کاهش اشتها، تهوّع و استفراغ شدید دوران بارداری دچار کاهش وزن نیز می‌شوند. تغییر زیاد در تعادل مایعات و افزایش وزن ناگهانی -که معمولاً با تورّم دست و پاها نیز همراه است- ممکن است نشانة شروع مسمومیت بارداری در نیمۀ دوم بارداری باشد که وضعیت خطرناکی برای مادر و جنین ایجاد می‌کند.
معمولاً در سه ماهۀ اول خانم‌های باردار اضافه وزن جزئی پیدا می‌کنند. حتّی بعضی‌ها به علّت کاهش اشتها، تهوّع و استفراغ شدید دوران بارداری دچار کاهش وزن نیز می‌شوند. تغییر زیاد در تعادل مایعات و افزایش وزن ناگهانی -که معمولاً با تورّم دست و پاها نیز همراه است- ممکن است نشانة شروع مسمومیت بارداری در نیمۀ دوم بارداری باشد که وضعیت خطرناکی برای مادر و جنین ایجاد می‌کند.
در دوران بارداری چقدر اضافه‌وزن طبیعی است؟
اضافه‌وزن بارداری برای همة مادران یکسان نیست و مادران باردار نباید خود را با دیگران مقایسه کنند. اینکه اضافه‌وزن مناسب شما در طول بارداری چقدر باشد، به عوامل گوناگونی بستگی دارد، ازجمله وزن پیش از آغاز بارداری و مسائل و مشکلات طبّی که شاید با آن‌ها باردار می‌شوید. معیار وزن قبل از بارداری، وزن مادر قبل از باردارشدن است و در صورت اطّلاع نداشتن از وزن، در اولین مراقبت دوران بارداری پس از اندازه‌گیری قد و وزن مادر شاخص تودۀ بدنی یا BMI (وزن بر حسب کیلوگرم تقسیم بر قد بر حسب متر به توان۲) kg/m2 محاسبه می‌شود.
بر حسب BMI مادران باردار به سه گروه طبیعی، لاغر، دارای اضافه‌وزن و چاق تقسیم می‌شوند. کمیتۀ بین‌المللی علوم تغذیه افزایش وزن مجاز دوران بارداری را بر اساس جدول زیر پیشنهاد می‌کند:
|
میزان اضافه‌وزن توصیه‌شده |
شاخص تودۀ بدنی یا BMI |
گروه |
|
5/12 تا 18 کیلوگرم |
19 |
لاغر |
|
5/11 تا 16 کیلوگرم |
8/19تا 26 |
طبیعی |
|
7 تا 5/11 کیلوگرم |
26 تا 29 |
افزایش وزن |
|
6 تا 9 |
29< |
چاق |
بنابراین اضافه‌وزن دوران بارداری برای همۀ مادران یکسان نیست. توصیه‌ها برای خانم‌هایی که وزن طبیعی دارند، به‌طور متوسّط در سه ماهۀ اول تقریباً بین 2 تا 5 کیلوگرم و در سه ماهۀ دوم و سوم، هر هفته حدود 450 گرم، یا هر دو ماه 8/1 کیلوگرم است.
این مقدار برای بیشتر خانم‌ها و برای افراد چاق کمتر است. افزایش وزن در موارد دوقلویی 18 تا 21 و در سه‌قلویی 5/22 تا 27 کیلوگرم ذکر شده است. خانم‌های باردار بهتر است از روش‌های مفید و سالم برای کنترل وزن استفاده کنند تا هم سلامت جنین تضمین شود و هم پس از زایمان راحت‌تر بتوانند اضافه‌وزن خود را کم کنند. خانم‌های باردار به هیچ‌وجه نباید از ترس چاقی چربی را به‌طور کامل از برنامۀ غذایی خود حذف کنند، زیرا چربی برای تولید هورمون‌های بارداری و شکل‌گیری بعضی از سیستم‌های جنینی لازم است.
توصیه‌های مفید در دوران بارداری
- وعده‌های غذایی را به تعداد بیشتر و حجم و میزان کمتر میل کنید.
- از موادّ غذایی‌ای که حاوی قند و نمک زیاد است، پرهیز کنید.
- مصرف میوه به جای شیرینی و کیک علاوه بر تأمین ویتامین‌ها به تنظیم اجابت مزاج نیز کمک می‌کند.
- به جای مصرف کره و خامه از روغن زیتون و ماهی‌های چرب دارای امگا 3 استفاده کنید.
- مصرف نوشیدنی‌های قنددار، نوشابه و آب‌میوه‌ها را کنار بگذارید و به جای آن‌ها دوغ و آب میوۀ طبیعی مصرف کنید.
