به مناسبت روز سلامت مردان
پنجشنبه 17 اسفند 1402
نخستین هفتۀ اسفند ماه، هفتۀ ملّی سلامت مردان نامگذاری شده است. مراسم این هفته به همّت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با همکاری انجمن اورولوژی ایران، انجمن پزشکان عمومی ایران و سازمان نظام پزشکی برگزار می‌شود. هفتۀ ملّی سلامت مردان برای اولین‌بار در سال 1385 به پیشنهاد انجمن اورولوژی ایران نامگذاری شد و قرار شد که در اولین پنجشنبۀ اسفند ماه هر سال پزشکان اورولوژیست داوطلب در مطبّ خود بیمارانشان را به‌صورت رایگان ویزیت کنند.
هدف از ویزیت پزشکان جرّاحی کلیه و مجاری ادراری، بیماریابی بیماری‌های خاموش است که به مردان و پسران مربوط می‌شود، مانند بیماری‌های مثانه، پروستات، تومورهای کلیه، بیضۀ نزول‌نکرده در پسران، ناتوانی جنسی، بی‌اختیاری ادراری گهگاهی یا طولانی‌مدّت و موارد دیگر که خاموش‌اند، ولی متأسّفانه آن‌گونه که در جامعه و در سال‌های نه‌چندان دور به بیماری‌های قلبی و عروقی پرداخته شده، به این بیماری‌ها توجّه ویژه نشده است. معمولاً مردان زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که فرصت درمان از دست رفته یا دوران بهبود بسیار طولانی شده است و این مشکل در روستاها و شهرستان‌های کوچک بیشتر به چشم می‌خورد.
چند بیماری شایع مهم که سلامت مردان را تهدید می‌کند، عبارت‌اند از: سرطان مثانه، پروستات، بیضۀ نزول‌نکرده و ناتوانی جنسی.
سرطان مثانه شایع‌ترین بیماری در کشور ما و در بین مردان است که متأسّفانه ممکن است سال‌های سال علامت آن مخفی بماند. در حالی که این بیماری در مراحل اولیه و زمانی که خونریزی بیمار هنوز شدید نشده، با بررسی و انجام آزمایش ادرار و در صورت نیاز سونوگرافی و آندوسکوپی از مثانه قابل تشخیص زودرس و درمان کامل است.
یکی از نشانه‌های زودرس سرطان مثانه -که در آزمایش‌ها تشخیص داده می‌شود- وجود خون به صورت لکّه‌ای در آزمایش ادرار معمولی‌ای است که برای یک آقا انجام می‌شود که در صورت مثبت‌بودن جواب آزمایش ادرار به بررسی بیشتر با سونوگرافی از مجاری ادراری، همچنین آندوسکوپی مثانه -که روش تشخیص استاندارد تومورهاست- نیاز دارد.
سرطان پروستات نیز در بعضی موارد تقریباً هیچ علامتی ندارد و فقط با انجام آزمایش، معاینه و در صورت لزوم نمونه‌برداری تشخیص داده می‌شود و مردان بالای 40 تا 45 سال نیازمند بررسی و در صورت لزوم پیگیری این موضوع خواهند بود. مردان به دلیل خصوصیات جنسی، رفتاری و شغلی بیش از زنان در معرض بیماری‌های واگیر و غیرواگیر قرار دارند.
بیضۀ نزول‌نکرده یکی از مشکلات پسربچّه‌هاست که در بسیاری از موارد این بیماری به صورت مادرزادی است و هنگام تولّد تشخیص داده و به یک اورولوژیست ارجاع داده می‌شود. ولی در موارد زیادی نیز دیده شده که در یک یا دوسالگی خود را بیشتر نشان می‌دهد و والدین متوجّه عدم حضور بیضه در کیسۀ مربوط به خود نمی‌شوند و در نتیجه بیضه در شکم باقی می‌ماند که مشکلات دیگری را در صورت درمان نکردن ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان تومورها و سرطان‌های بیضه، پیچش و پیچ‌خوردگی بیضه‌ها و ناباروری را نام برد. ناتوانی جنسی نیز یکی دیگر از موارد مهم است که نیازمند توجّه درخور و شایسته است. این مشکل در بین حدود سی درصد از آقایان شایع است و توجّه نکردن به آن موجب سردی روابط خانوادگی، کشمکش در خانواده و طلاق می‌شود، در حالی که در بسیاری از موارد با انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های تکمیلی تخصّصی‌تر قابل درمان است.
ناتوانی جنسی غیر از ُبعد روانی و فشار روحی -که به بیمار وارد می‌کند و نیازمند توجّه است- باید از نظر جسمانی نیز مورد توجّه قرار گیرد و بررسی کامل شود؛ چرا که در بعضی موارد علامت و هشدار شروع یا هم‌زمانی با بیماری دیگری مثل پروستات یا بیماری قلبی است که ممکن است قبل از شروع آن بیماری‌ها ظاهر شده باشد و در نتیجه باید با توجّه به سنّ فرد، موارد دیگر را نیز در نظر داشت که این مسئله را متخصّصان اورولوژی بررسی می‌کنند.
امّا برخی علائم که مردان باید آن را جدّی بگیرند و به پزشک مراجعه کنند، شامل موارد زیر است:
درد قفسۀ سینه، احساس فشار روی قلب یا تنگی نفس، بزرگ‌شدن بی‌دلیل شکم و چاقی شکمی، افزایش پی‌درپی سایز شکم و کمربند شلوار آقایان.
بی‌میلی جنسی که می‌تواند ناشی از اختلال در عروق و مشکل خونرسانی آلت باشد؛ بسیاری از آقایان ابتدا از قرص‌هایی مانند ویاگرا استفاده می‌کنند که در صورت ابتلا به بیماری دیگری مثل بیماری قلبی و عروقی برایشان دردسرساز خواهد شد. تکرّر ادرار -که اغلب آقایان آن را ناشی از بالا رفتن سن می‌دانند- و ضعیف‌شدن جریان و قطر ادرار، اختلال در تخلیۀ ادرار و شب‌ادراری شدید از مواردی است که معمولاً در اثر بزرگی خوش‌خیم پروستات به وجود می‌آیند، یا ناشی از التهاب پروستات‌اند و در مراحل اولیه قابل درمان‌اند.
به‌طور کلّی در زمینۀ علائم بدنی، خانم‌ها بیشتر به علائم بدن گوش می‌کنند و مراجعۀ آنان به پزشکان بیشتر است و در نتیجه بدنشان در وضعیت سالم‌تری قرار دارد؛ در صورت بیماری نیز معمولاً بیماری‌های زنان در مراحل ابتدایی تشخیص داده می‌شود و قابل درمان است. امّا اغلب آقایان بسیار کمتر به پزشک مراجعه می‌کنند و اغلب از عبارت «خودش خوب می‌شود» و «چیزی نیست» استفاده می‌کنند و تا زمانی که علائم بیماری پیشرفت نکند و آن‌ها را تحت فشار نگذارد، آن را انکار می‌کنند و در بسیاری موارد دیرتر مراجعه صورت می‌گیرد که توصیه می‌کنیم در صورت مشاهدۀ هرگونه علائم غیرطبیعی -که چند مورد آن توضیح داده شد- با یک پزشک مربوط مشاوره داشته باشند.
توصیۀ آخر -که به صورت یک توصیۀ بهداشتی است و برای همۀ موارد و همۀ سنین سودمند است- شامل اجتناب در رفتارهای پرخطر است که برخی را ذکر می‌کنیم:
- نکشیدن سیگار و فرآورده‌های تنباکو به‌ویژه قلیان و تریاک از هر نوع
- کاهش کلسترول خون
- داشتن وزن مناسب و جلوگیری از چاقی شکمی
- ورزش منظّم و هوازی
- رفتارهای جنسی سالم
- کاهش استرس شغلی
- استراحت مناسب و معاینات پزشکی دوره‌ای.
امید است که با رعایت اصول و قوانین زندگی، بیماری حادّی برای کسی ایجاد نشود، یا در صورت ابتلا به آن در مراحل اولیه و کاملاً قابل درمان باشد.
