تزریق خون ناسازگار: دلایل و عوارض آن
شنبه 10 آذر 1403
تزریق خون یکی از روش‌های درمانی حیاتی است که در شرایط مختلفی مانند خونریزی شدید، جراحی‌های بزرگ یا کم‌خونی‌های حاد به‌کار می‌رود. اما یکی از مسائل حساس و بسیار مهم در این فرآیند، تطابق گروه خونی اهداکننده و گیرنده است. در صورت ناسازگاری خون، ممکن است عوارض جدی و گاه مرگباری رخ دهد. در این مقاله به زبانی ساده، دلایل و عوارض این مسئله بررسی می‌شود.
عوارض ناشی از تزریق خون ناسازگار
واکنش همولیتیک حاد
این واکنش زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی گیرنده، گلبول‌های قرمز ناسازگار را تخریب می‌کند. این فرآیند باعث آزاد شدن هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز) در جریان خون می‌شود که می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند. علائم این واکنش عبارت‌اند از:
- تب و لرز
- درد در کمر یا قفسه سینه
- افت فشار خون
- تهوع و استفراغ
- ادرار خونی یا کاهش حجم ادرار
شوک آنافیلاکتیک
در موارد نادر، اگر فرد به پروتئین‌های خاص موجود در خون اهداکننده حساسیت داشته باشد، ممکن است دچار یک واکنش آلرژیک شدید شود. این واکنش می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- تنگی نفس
- افت شدید فشار خون
- خارش و کهیر
آسیب کلیوی
آزاد شدن حجم زیاد هموگلوبین در خون، ناشی از تخریب گلبول‌های قرمز، ممکن است کلیه‌ها را مسدود کند و در نهایت به نارسایی کلیوی منجر شود.
مشکلات قلبی
تزریق خون ناسازگار می‌تواند تعادل مایعات بدن را برهم زند و به عملکرد قلب آسیب وارد کند.
واکنش‌های تأخیری
گاهی اوقات، واکنش به تزریق خون ناسازگار چند روز یا حتی چند هفته پس از تزریق بروز می‌کند. این واکنش‌ها معمولاً خفیف‌تر هستند و می‌توانند شامل کم‌خونی، خستگی و زردی پوست باشند.
خون انسان به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شود: A، B، AB، و O. این گروه‌ها بر اساس وجود یا عدم وجود پروتئین‌هایی به نام آنتی‌ژن‌ها (A و B) و آنتی‌بادی‌های مرتبط در خون تعریف می‌شوند. علاوه بر این، فاکتور Rh (مثبت یا منفی) نقش مهمی در سازگاری خون ایفا می‌کند. در صورت عدم تطابق گروه خونی بین اهداکننده و گیرنده، سیستم ایمنی بدن گیرنده، خون واردشده را به‌عنوان عامل خارجی شناسایی کرده و به آن حمله می‌کند.
پیشگیری از تزریق خون ناسازگار
- تطابق گروه خونی
پیش از تزریق خون، تطابق دقیق گروه خونی اهداکننده و گیرنده باید بررسی شود. این کار در آزمایشگاه از طریق آزمایش کراس‌مچ (Cross-match) انجام می‌شود. - کنترل دقیق فرآیند تزریق
پرسنل درمانی باید از صحت برچسب‌گذاری واحدهای خونی و شناسایی درست بیمار اطمینان حاصل کنند. - آمادگی برای مدیریت عوارض احتمالی
تیم پزشکی باید برای مقابله با هرگونه واکنش ناسازگار آمادگی کامل داشته و داروها و تجهیزات لازم را در دسترس داشته باشند.
