كمبود دندان
شنبه 2 تیر 1403
کمبود یا غیبت دندان (tooth missing) یکی از مسائل مهم در دندانپزشکی معاصر است که می‌تواند مشکلات زیبایی و عملکردی در سیستم صورتی- دندانی به وجود آورد. کمبود دندان‌های شیری نسبت به دندان‌های دائمی کمتر رخ می‌دهد و اهمّیت کمتری نیز دارد.
شایع‌ترین دندان‌هایی که دچار غیبت می‌شوند به ترتیب شیوع عبارت‌اند از:
دندان‌های عقل (آسیای بزرگ سوم)
دندان‌های کناری فکّ بالا (لترال بالا)
دندان‌های آسیای کوچک دوم فکّ پایین (پره مولر دوم پایین)
کمبود دندان می‌تواند یک‌طرفه یا دوطرفه باشد، یا هم‌زمان چند دندان مختلف وجود نداشته باشد. معمولاً دندان‌های کناری فکّ بالا یا دندان‌های آسیای کوچک دوم فکّ پایین با کمبود یک یا چند دندان عقل همراه است.
علل کمبود دندان
مادرزادی و ژنتیکی
1. انتقال از والدین: ژن منتقل‌کنندۀ کمبود دندان، اتوزومال مغلوب است. گاهی اگر یکی از والدین به کمبود دندان مبتلا باشد، در بعضی از فرزندان هم ممکن است این مشکل بروز کند.
2. شکاف لب: در کودکان مبتلا به شکاف مادرزادی در مسیر شکاف معمولاً کمبود دندان وجود دارد.
3. بعضی از سندرم‌های ژنتیکی.
اکتسابی
تصادف و ضربه‌های شدید که منجر به از دست‌رفتن یک یا چند دندان میشود.
عوامل ناشناخته
غیبت دندان می‌تواند سبب بروز مشکلات زیر شود:
o وجود فضای اضافی و عدم زیبایی
o انحراف خطّ وسط و قوس دندان
o به‌هم‌ریختگی جفت‌گیری و تماس دندان‌های مقابل فکّین (اکلوژن) و درنتیجه مشکلات عملکردی سیستم جونده
o تخریب استخوان و ایجاد پاکت لثه‌ای در ناحیۀ دندان‌های مجاور و درنتیجه گیر غذایی.
تشخیص
1. یافته‌های کلینیکی: وجود فضاهای خالی و زیاد یا نداشتن دندان قرینه در قوس دندانی و شمردن تعداد دندان‌ها، اگرچه برای اطمینان کامل نیاز به رادیوگرافی وجود دارد.
2. یافته‌های رادیوگرافیک: با ملاحظۀ رادیوگرافی پانورامیک (OPG) می‌توان به تشخیص نهایی رسید. معمولاً تا ده‌سالگی اگر جوانۀ دندان دائمی وجود داشته باشد، در رادیوگرافی باید دیده شود.
کمبود یا غیبت دندان (tooth missing) یکی از مسائل مهم در دندانپزشکی معاصر است که می‌تواند مشکلات زیبایی و عملکردی در سیستم صورتی- دندانی به وجود آورد. کمبود دندان‌های شیری نسبت به دندان‌های دائمی کمتر رخ می‌دهد و اهمّیت کمتری نیز دارد.
ملاحظات درمانی
بسته به شرایط دندانی، دندانپزشک معالج دو طرح درمان اصلی در پیش رو دارد:
بازکردن فضا به منظور جایگزینی دندان غایب
بستن فضا
در تمام موارد (دندان‌های آسیا و جلو) معمولاً باز کردن فضای دندان غایب به منظور جایگزینی آن نسبت به بستن فضا ترجیح دارد. با این کار دندان‌های مجاور در موقعیت صحیح خود قرار می‌گیرند (uprigh می‌شوند) و استخوان و لثۀ موجود در ناحیه، ترمیم شده و از گیر غذایی بعدی جلوگیری میشود. در مورد فقدان دندان عقل ملاحظه و مداخله‌ای لازم نیست. در مورد غیبت دندان لترال بالا (پیش)، اگر فضای موجود با جلو آوردن دندان نیش (کانین) بسته شود، در این صورت دندان نیش به جای دندان لترال قرار خواهد گرفت. بنابراین بعد از پایان درمان ارتودنسی به تغییر شکل (بازسازی) آن به صورت دندان لترال نیاز خواهد بود.
زمان جایگزینی دندان غایب
معمولاً دندان شیری فاقد جوانۀ دندان دائمی زیرین دوام چندانی ندارد و تا حدود بیست‌سالگی ریشۀ آن خودبه‌خود تحلیل رفته و از دست می‌رود. معمولاً نظر دندانپزشک حفظ دندان شیری تا حدود هجده‌سالگی، سپس جایگزینی دندان غایب است. با این کار استخوان ناحیه تا حدودی حفظ میشود و احتمالاً نیاز به پیوند استخوان کمتر است. نکتۀ مهم این است که جایگزینی دندان غایب با کاشت (ایمپلنت) یا بریج (روکش) باید بعد از هجده‌سالگی صورت گیرد. چون بعد از هجده‌سالگی رشد فکّین و صورت به پایان رسیده و شرایط برای انجام این کار مهیّاست. اگر دندان شیری فاقد جوانۀ دائمی زیرین زودتر از هجده‌سالگی از دست برود، به منظور حفظ فضای موجود لازم است از فضانگهدار متحرّک یا ثابت استفاده شود.
