شش نکتۀ اساسی برای جلوگیری از سنگ‌های کلیوی
شنبه 17 آبان 1404
مقدار تعریق خود را در نظر داشته باشید. ورزش شدید و سونا ممکن است برای سلامت مفید باشد، امّا به یاد داشته باشید که می‌تواند زمینه‌ساز سنگ‌های کلیوی باشد، زیرا از دست دادن آب به دلیل این فعّالیت‌ها و یا حتّی گرمای تابستان منجر به کاهش حجم ادرار می‌شود. هر چه بیشتر عرق کنید، ادرارتان کمتر می‌شود و این مسئله منجر به غلیظ شدن املاح قابل رسوب در ادرار خواهد شد. در نتیجه احتمال تشکیل سنگ‌های جدید یا بزرگ‌شدن سنگ‌های موجود افزایش می‌یابد. در عوض با خوردن مایعات بیشتر، آب بیشتری برای تشکیل ادرار در اختیار کلیه‌ها قرار می‌گیرد. همچنین غلظت املاح داخل ادرار کاهش می‌یابد و امکان اتّصال کریستال‌ها به یکدیگر و تشکیل رسوب را نخواهد داشت. بنابراین آنچه مهم است میزان ادرار در 24 ساعت است. برای کاهش احتمال تشکیل، عود و یا بزرگ‌شدن سنگ‌های کوچک موجود در کلیه‌هایتان حجم ادرار 24 ساعتۀ خود را به حداقل 5/1 تا 2 لیتر برسانید!
حتماً واژۀ اگزالات را در ارتباط با سنگ‌های ادراری شنیده‌اید. احتمالاً می‌دانید که شایع‌ترین نوع سنگ‌های ادراری از ترکیب این مادّه با کلسیم حاصل می‌شود و حدود هشتاد درصد سنگ‌های ادراری حاوی اگزالات کلسیم است. امّا اگزالات چیست؟ اگزالات یک مادّۀ طبیعی است که به‌وفور در میوه‌ها، سبزی‌ها، میوه‌های مغزدار (فندق، پسته، بادام و ...)، دانۀ گیاهان (تخمه و ...)، غلات (گندم و جو)، حبوبات و حتّی چای، قهوه و شکلات یافت می‌شود. کاهش مصرف این مادّه ممکن است تا حدودی برای افرادی که سابقۀ سنگ‌های اگزالات کلسیم دارند، مفید باشد. امّا قطع کامل مصرف آن ممکن نیست و توصیه هم نمی‌شود. این تصوّر که قطع مصرف موادّ غنی از اگزالات به‌تنهایی احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی را کاهش می‌دهد، یک اشتباه بزرگ است.
کلسیم موجود در غذا دشمن بیماران سنگ کلیه نیست! این باور در ذهن همۀ مردم دنیا رسوخ کرده است که چون کلسیم در ترکیب اغلب سنگ‌های کلیوی وجود دارد، پس با کاهش مصرف آن احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی کاهش می‌یابد و وقتی با نظر مخالف پزشکی روبه‌رو می‌شوند، ناباورانه از گفته‌های وی عبور می‌کنند. امّا باید بپذیریم که رژیم غذایی حاوی کلسیم کمتر (کاهش مصرف شیر، ماست و ...) احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی را بیشتر می‌کند. بنابراین از مصرف غذاهای حاوی کلسیم دوری نکنید و به جای آن موادّ حاوی کلسیم فراوان و قرص‌های کلسیم را با غذاهای حاوی اگزالات مصرف کنید.
نمک دشمن همه، ازجمله دشمن بیماران سنگ کلیه است. ثابت شده است که کاهش مصرف نمک به زیر دو تا سه گرم در 24 ساعت اثر زیادی در کاهش احتمال عود سنگ‌های کلیوی خواهد داشت. بنابراین نه تنها از غذاهای حاوی نمک و نمک‌سود شده (چیپس، پفک، خیارشور، زیتون و دوغ آماده) نباید استفاده کرد، بلکه هنگام پخت‌وپز به غذاها نیز نباید نمک اضافه شود. فکر کنید که فشار خون بالا دارید.
باید بدانیم که اولاً قسمت اعظم اگزالات دفع‌شده از کلیه‌ها با سوخت‌وساز بدن حاصل می‌شود و اگزالات موجود در غذاها سهم کمی در میزان اگزالات موجود در ادرار دارند. ثانیاً اگزالات در هنگام عبور از روده‌ها می‌تواند با کلسیم موجود در رژیم غذایی ترکیب شود و موادّ حاصل از این ترکیب اصولاً غیرقابل جذب است و از طریق مدفوع دفع می‌شود. بنابراین برای استفاده از موادّ مفید و ویتامین‌های موجود در غذاهایی که حاوی اگزالات هم هستند، بهتر است ترکیبات محتوی کلسیم و حتّی قرص‌های مکمّل غذاهای حاوی کلسیم همراه غذا مصرف شود تا با کاهش جذب این مادّه احتمال تشکیل سنگ‌های کلسیم اگزالات کاهش یابد.
کلسیم موجود در غذا دشمن بیماران سنگ کلیه نیست! این باور در ذهن همۀ مردم دنیا رسوخ کرده است که چون کلسیم در ترکیب اغلب سنگ‌های کلیوی وجود دارد، پس با کاهش مصرف آن احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی کاهش می‌یابد و وقتی با نظر مخالف پزشکی روبه‌رو می‌شوند، ناباورانه از گفته‌های وی عبور می‌کنند. امّا باید بپذیریم که رژیم غذایی حاوی کلسیم کمتر (کاهش مصرف شیر، ماست و ...) احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی را بیشتر می‌کند. بنابراین از مصرف غذاهای حاوی کلسیم دوری نکنید و به جای آن موادّ حاوی کلسیم فراوان و قرص‌های کلسیم را با غذاهای حاوی اگزالات مصرف کنید.
نمک دشمن همه، ازجمله دشمن بیماران سنگ کلیه است. ثابت شده است که کاهش مصرف نمک به زیر دو تا سه گرم در 24 ساعت اثر زیادی در کاهش احتمال عود سنگ‌های کلیوی خواهد داشت. بنابراین نه تنها از غذاهای حاوی نمک و نمک‌سود شده (چیپس، پفک، خیارشور، زیتون و دوغ آماده) نباید استفاده کرد، بلکه هنگام پخت‌وپز به غذاها نیز نباید نمک اضافه شود. فکر کنید که فشار خون بالا دارید.
آب میوه‌های حاوی سیترات مانند لیمو و پرتقال را فراموش نکنید! سیترات موجود در این میوه‌ها با ورود به ادرار منجر به کاهش احتمال تشکیل کریستال شده و احتمال تشکیل سنگ را کاهش می‌دهد و حتّی از اتّصال کریستال‌های قبلی موجود در ادرار و بزرگ‌شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند.
- پس از سنگ‌های کلسیم اگزالات سنگ‌های اسیداوریکی شایع‌ترین نوع هستند. گوشت قرمز، گوشت‌های احشایی (دل، جگر، قلوه و مغز)، ماهی سالمون حاوی حجم بالای مادّه‌ای به نام پورین است و مصرف آن‌ها احتمال بروز سنگ‌های اسیداوریکی را افزایش می‌دهد. مصرف پورین زیاد منجر به تشکیل اسیداوریک بیشتر می‌شود، در نتیجه اسید بیشتری برای دفع از طریق کلیه تولید خواهد شد. دفع اسید بیشتر از ادرار منجر به کاهش PH ادرار و تشکیل ادرار اسیدی می‌شود. برای کاهش تشکیل سنگ‌های اسیداوریکی باید PH ادرار افزایش یابد و کمتر اسیدی باشد.
برای کاهش احتمال تشکیل سنگ‌های اسیداوریکی از مصرف غذاهای حاوی پورین خودداری کنید و از غذاهای سالم شامل میوه و سبزیجات بیشتر، غلات و لبنیات کم‌چرب استفاده کنید. مصرف شکر را کاهش دهید و از مصرف الکل خودداری کنید. کاهش مصرف پروتئین‌های حیوانی و افزایش مصرف سبزی و میوۀ تازه باعث افزایش PH ادرار و کاهش رسوب اسیداوریک می‌شود.
