چرا بچّه‌ها ناخن می‌جوند؟
دوشنبه 1 مرداد 1403
ناخن‌جویدن یا به اصطلاح پزشکان «اونیکوفاژی» یکی از مشکلات شایع کودکان است. جویدن ناخن معمولاً به دنبال وقایعی که می‌توانند منشأ اضطراب کودک باشند، بروز می‌کند؛ وقایعی چون تولّد یک برادر (ورود یک نوزاد به خانواده)، ورود به مدرسه و آغاز سال تحصیلی، یا جدایی والدین.
کودکی که ناخن‌هایش را می‌جود، کودکی مضطرب، کم‌رو و کمابیش درونگراست که برای کنترل اضطرابی که در اثر واقعه‌ای استرس‌زا در او ایجاد شده و نمی‌تواند به‌گونه‌ای دیگر اضطرابش را اداره کند، این رفتار را از خود نشان می‌دهد. جویدن ناخن‌ها تنها روش برای تخلیۀ اضطرابی است که او در پشت آن چیزی عمیق‌تر را پنهان می‌کند؛ چیزی مثل خشمی فروخورده، عدم اطمینان یا نیاز به آرام‌کردن خود؛ اندکی شبیه مکیدن شست -که نوزاد نمی‌تواند از مکیدن آن امتناع کند- با این تفاوت که به جای آنکه خشمش را بیرون بریزد یا آن را بروز دهد، با جویدن انگشتانش خشمش را در خود نگه می‌دارد.
کودکان از این طریق سعی می‌کنند با هیجانات و بحران‌های عاطفی درونی خود به مقابله برخیزند. از این رو گروهی از روانشناسان بر این باورند که نفس «جویدن ناخن» عادتی زشت و ناپسند نیست، بلکه تنها مفرّی برای رهایی از تنش و استرس در کودک است.
تعداد دفعات، شدّت و مدّت زمان این رفتار از عواملی هستند که باید زمانی که کودک ناخنش را می‌جود، به آن‌ها توجّه داشت. گاهی پیش می‌آید که کودکان فقط در یک دورۀ زمانی این رفتار را از خود نشان می‌دهند که دقیقاً به مدّت زمانی که واقعۀ استرس‌زا آنان را تحت تأثیر قرار داده، مربوط می‌شود. گاه ممکن است واقعۀ استرس‌زا ناپدید شود، امّا عمل جویدن ناخن‌ها همچنان باقی بماند و هر بار که کودک با موقعیت خاصّی روبه‌رو می‌شود، به‌طور خودکار این عمل را انجام دهد.
تحقیقات نشان می‌دهد که تقریباً ۳۸ درصد کودکان چهار تا شش ساله ناخن‌هایشان را می‌جوند. این عادت تا ده‌سالگی به اوج خود می‌رسد و در مواردی تا شصت درصد افزایش می‌یابد. همچنین بیشترین میزان ناخن‌جویدن در پسران سیزده تا چهارده ساله است. ناخن‌جویدن در دختران در حدود یازده‌سالگی به بیشترین حدّ خود می‌رسد. جالب اینکه تقریباً بیست درصد نوجوانان همچنان درگیر این مشکل هستند و ده تا بیست درصد این عدّه نیز تا بزرگسالی عادت ناخن‌جویدن را حفظ می‌کنند.
تأثیر رفتار والدین بر ناخن جویدن کودکان!
متخصّصان علاوه بر بررسی رفتار کودک، بر رفتار والدین او نیز تمرکز می‌کنند، زیرا عامل اصلی این رفتار ممکن است عملکرد والدین و اطرافیان باشد. در این شرایط به والدین کمک می‌شود تا رفتار خود را نسبت به کودک سنجیده‌تر کنند تا اضطرابی به کودک وارد نشود. کودک با ناخن‌جویدن به نحوۀ رفتار والدین یا اطرافیان با او واکنش نشان می‌دهد؛ بنابراین والدین باید سعی کنند ناراحتی و مشکلات ناشی از مشغله‌های کاری خود را به منزل منتقل نکنند.
ازجمله روش‌هایی که یک روانشناس می‌تواند برای برطرف‌کردن این مشکل کودک از آن استفاده کند، روش‌های خاصّ ریلکسیشن است. اگر به علّت بالا بودن استرس کودک این روش درمانی نیز جواب ندهد، پزشک داروهایی را تجویز می‌کند تا اضطراب کودک کمتر شود.
لاک‌های با طعم تلخ -که برای مقابله با ناخن‌جویدن از آن‌ها استفاده می‌شود- چندان مؤثّر نیست و توصیه نمی‌شود. والدین نباید به این عادت فرزند خود واکنش نشان دهند، زیرا در برخی موارد ناخن‌جویدن روشی برای جلب توجّه دیگران است و عکس‌العمل والدین همان توجّهی است که کودک خواستار آن است. در مورد این عادت با او صحبت کنید، امّا دربارۀ رفتارش قضاوت نکنید. صحبت با او دربارۀ ناخن‌جویدن نباید باعث افزایش اضطراب وی شود. به او بگویید که این مشکل را با کمک او حل خواهید کرد.
علل شروع ناخن‌جویدن
تقلید از والدین و اطرافیان
فشار روحی، اضطراب و اختلال عصبی
ترس و احساس ناامنی
کمبود محبّت
احساس گناه
کمبود موادّ معدنی
هیجان‌پذیری بیش از حد
عامل ژنتیک
کمال‌گرایی
ازجمله روش‌هایی که یک روانشناس می‌تواند برای برطرف‌کردن این مشکل کودک از آن استفاده کند، روش‌های خاصّ ریلکسیشن است. اگر به علّت بالا بودن استرس کودک این روش درمانی نیز جواب ندهد، پزشک داروهایی را تجویز می‌کند تا اضطراب کودک کمتر شود.
برای جلوگیری از ناخن‌جویدن کودکان چه کنیم؟
• علّت را رفع کنید؛ منتظر پاسخ کودکتان -که چرا ناخن هایش را می‌جود- نباشید و او را به دلیل انجام این عمل سرزنش نکنید. توجّه کنید کودکتان در چه موقعیت‌هایی این عمل را انجام می‌دهد. جست‌وجو کنید که چه مسئله‌ای باعث شده آرامش و امنیت کودکتان به هم بریزد؛ آن را دریابید؛ این تلاش شما برای پی‌بردن به مشکل کودک و توجّه به حلّ آن می‌تواند بزرگ‌ترین گام برای از بین‌بردن اختلال ناخن‌جویدن باشد.
• ناخن کودک را کوتاه کنید؛ کوتاه‌کردن ناخن‌های بلند به کودکان در ترک این عادت بسیار کمک می‌کند. ناخن‌های کوتاه‌شده کمتر جویده می‌شوند، سعی کنید هر چند روز یک‌بار ناخن های کودک را بگیرید و سوهان بزنید.
• او را دعوا نکنید؛ هیچ‌گاه کودک را به دلیل ناخن‌جویدن دعوا نکنید، بلکه توجّه او را از جویدن ناخن دور کنید. کودک باید احساس خوبی نسبت به خود پیدا کند. شرمنده‌کردن، سرزنش، تحقیر، تهدید و تنبیه کودک هیچ اثر درمانی‌ای ندارد، بلکه عادت را تشدید می‌کند و باعث اختلالات دیگر نیز می‌شود. به جای این کار به او اعتماد به نفس بدهید.
• حواس کودک را پرت کنید؛ سعی کنید حواس کودک را هنگام جویدن ناخن پرت کنید. از او کارهایی بخواهید که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند. درست‌کردن کاردستی یا کشیدن نقّاشی روش خوبی برای این کار است.
• فلفل نزنید؛ کارشناسان معتقدند که پاشیدن فلفل یا مالیدن موادّ تلخ به انگشتان و ناخن کاربردی در درمان این مشکل ندارد.
• ارتباط صمیمی بیشتری با کودک خود برقرار کنید. هر چقدر ارتباط عاطفی بهتری با کودک برقرار کنید، قادر خواهید بود آرامش و درک‌شدن بیشتری را به کودک انتقال دهید.
• استرس‌ها و اضطراب‌های خود را برطرف کنید و در حضور کودکتان به آن‌ها اشاره نکنید.
• به‌تازگی یکی از فعّالان صنعت بهداشتی- آرایشی هلند با ایجاد یک کلینیک مخصوص ادّعا کرده که می‌توان با استفاده از یک محافظ دندان در عرض چهار هفته عادت ناخن‌جویدن را برای همیشه از بین برد. این محافظ -که قالب دندان‌های بالا و پایین می‌شود- جویدن‌ناخن را غیرممکن می‌کند، البته بدون اینکه دیده شود و زیبایی فرد را به خطر بیندازد. برای خوردن غذا لازم است که این محافظ از دهان خارج شود و این یک نقطه‌ضعف برای این وسیله به حساب می‌آید.
• برای کمک به این کودکان می‌توان از ناخن آسیب‌دیده تصویری تهیّه کرد و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کرد. همچنین هنگامی که کودک مشغول جویدن ناخن است، بدون اینکه متوجّه شود از او فیلم بگیرید، سپس برای او به نمایش بگذارید. احتمال دارد با مشاهدۀ فیلم به خود بیاید و این عادت را کنار بگذارد.
• قرار دادن آینه جلوی کودک او را متوجّه این عادت ناپسند می‌کند. کودک را تشویق کنید در مجلّات تصویر دست‌های زیبا را جست‌وجو کند یا روی کتاب یا آینه بچسباند تا مرتّب تصویر این دست‌ها را با دست‌های خود مقایسه کند.
پیشنهاد می‌شود برای ریشه‌کن کردن این مشکل حتماً با روانشناسان مشاوره کنید.
