کاربرد مغناطیس‌درمانی در فیزیوتراپی
چهارشنبه 24 خرداد 1402
در قرن حاضر، توجه علم پزشکی از تجویز دارو و عمل جراحی به درمان‌های غیرتهاجمی سوق یافته است. از جملة این درمان‌ها می‌توان به «مغناطیس‌درمانی» اشاره کرد که یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی در حیطة فیزیوتراپی محسوب می‌شود. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهند مغناطیس‌درمانی در تسکین درد و بهبود برخی بیماری‌ها بسیار مؤثر است.
آثار بیولوژیک مغناطیس‌درمانی در بدن
مغناطیس‌درمانی روشی نیست که با پیشرفت‌های جدید علمی به دست آمده باشد. استفاده از مغناطیس (مگنت) و خواص آن در درمان بیماری‌ها به سال‌های دور باز می‌گردد. یونانیان باستان، خواص مغناطیس را در سنگ آهن یافته بودند. مصریان نیز در نوشته‌های خود به قدرت ماورایی مغناطیس اشاره کرده‌اند. همچنین بقراط، پدر علم پزشکی، دربارة قدرت ترمیم‌کنندگی مغناطیس مطالبی نوشته است.
تحقیقات انجام‌شده در آمریکا، تأثیر درمان‌های مغناطیسی را تأیید کرده است. آگاهی عمومی از آثار نیروی مغناطیسی نیز به قدری است که برخی از افراد برای افزایش انرژی، تأمین سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها، شب‌ها بر تشک‌های مغناطیسی می‌خوابند و در طول روز وسائل مغناطیسی با خود حمل می‌کنند.
مغناطیس‌درمانی بر این اساس استوار است که همه چیز ماهیت الکتریکی دارد و همة انرژی‌ها، انرژی الکتریکی هستند. با توجه به اینکه غشای سلول و تمام عناصر داخل آن دارای بار الکتریکی است، کاهش این انرژی الکتریکی، باعث ضعف می‌شود و در صورتی که مقدار آن به صفر برسد، مرگ را در پی خواهد داشت. مغناطیس‌درمانی باعث افزایش میزان متابولیسم در سلول می‌شود و PH و اُکسیژناسیون را در بافت‌های آسیب‌دیده افزایش می‌دهد. میدان مغناطیسی با بازگرداندن تعادل الکترومغناطیس به حالت اولیه، به بهبود منطقه آسیب‌دیده کمک می‌کند. میدان مغناطیسی، دیوارة مویرگ‌ها، ماهیچه‌ها و بافت‌های آسیب‌دیده را به حالت آرامش در می‌آورد و باعث افزایش جریان خون می‌شود که در نتیجة آن، اکسیژن و مواد غذایی بیشتری به منطقه آسیب‌دیده می‌رسد و مواد مضر و دردزا از بین می‌روند و بنابراین فرایند بهبود سرعت می‌گیرد.
همچنین مغناطیس‌درمانی کارایی بسیار خوبی در جوش خوردن استخوان دارد. با افزایش جریان خون در اثر میدان مغناطیسی، اکسیژن و مواد غذایی به شکل مؤثرتری همراه با خون به بافت حمل می‌شوند. سرعت جوش خوردن استخوان به جریان خون بستگی دارد. ترمیم بر پایة افزایش جریان خون در بافت آسیب‌دیده، افزایش فعالیت تقسیم سلولی و عملکرد ضد التهابی صورت می‌گیرد. علاوه بر موارد فوق، میدان مغناطیسی با کاهش میزان اسیدیته بدن، مانند آنتی بیوتیک عمل می‌کند و آثار ضد میکروبی دارد. از طرف دیگر، میدان مغناطیسی با جلوگیری از اکسید شدن گلبول‌های سفید، ایمنی بدن را نیز افزایش می‌دهد.
فواید مغناطیس‌درمانی
فوائد زیر را می‌توان برای مغناطیس‌درمانی برشمرد:
● افزایش فعالیت پمپ سدیم - پتاسیم در سطح سلولی
● تغییر در روندِ انتقالِ یون‌های کلسیم برای بهبود فرایندِ ترمیمِ استخوانِ شکسته (حداقل دو برابر سریع‌تر از حالت طبیعی)
● افزایش جریان خون موضعی و به دنبال آن، افزایش درجة حرارت موضع
● کاهش نفوذپذیری عروق و خروج مایع از رگ‌ها به داخل فضای میان‌بافتی و در نتیجه کاهش تورم
● تعدیلِ عملکردِ سیستم عصبی خودکار و تقویت آن
● افزایش ترشحات مفید بدن
● پاک شدن خون‌لخته‌ها و از بین رفتن انسداد وریدها
● بازسازی سلول‌های فرسوده و افزایش رشد سلول‌های سالم
کاربردهای مغناطیس‌درمانی در فیزیوتراپی
مغناطیس‌درمانی در مواردی چون ترمیم بافت، شکستگی استخوان، آرتروز، تسکین درد، کاهش التهاب و بهبود گردش خون، سردرد، پروتز شل‌شدة مفصل ران، اِم اِس، آسیب‌های سیستم عصبی، پارکینسون، فیبرومیالژیا و ترمیم زخم کاربرد دارد.
ترمیم بافت
قرار دادن بافت در معرض میدان مغناطیسی، سبب تسهیل و تسریعِ مهاجرتِ یون‌های کلسیم و فیبروبلاست‌ها به منطقة آسیب‌دیده می‌شود. از دیگر سو، انرژی ایجاد‌شده به‌وسیلة میدان مغناطیسی، سببِ بهبودِ شکل‌گیریِ بافت‌های اسکار می‌شود.
شکستگی استخوان
چهل سال است که محققان از مغناطیس‌درمانیِ پالسی برای درمان شکستگی‌ها استفاده می‌کنند و موفقیت‌های چشمگیری نیز در این زمینه به دست آورده‌اند؛ به طوری که ادارة مواد غذایی و دارویی ایالات متحده آمریکا، در سال 1979 مجوز قانونی کاربرد مغناطیس‌درمانی را صادر کرد. میدان الکترومغناطیس، با مکانیسم‌هایی مختلف، منجر به تسهیلِ جوش خوردنِ استخوان‌های شکسته می‌شود. همچنین استفاده از مغناطیس‌درمانی در مراحل اولیة جوش خوردن استخوان، زمان ماندن اندام در گچ را کاهش می‌دهد.
آرتروز
مغناطیس‌درمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان آرتروز است. در مطالعاتی که در این زمینه انجام شده، کاهش چشمگیری در میزان تخریب مفصل گزارش شده است.
تسکینِ درد
یکی از شایع‌ترین کاربردهای مغناطیس‌درمانی، کاهش درد است. پیشینة استفاده از مغناطیس‌درمانی در این زمینه، به دو هزار سال پیش، یعنی قبل از کاربرد طب سوزنی، برمی‌گردد. گزارش‌های موفقیت‌آمیز بسیاری در خصوص تسکین دردهای ناشی از آرتریت، آرتریت روماتوئید، فیبرومیالژیا، کمردرد، سردرد، کشیدگی‌های عضلانی و لیگامانی، تاندونیت، سندروم تونل کارپال، آسیب‌دیدگی لیگامان‌ها و مفاصل در دسترس است. محققان آثار میدان‌های مغناطیسی در درمان دردهای ناشی از آرتریت را بررسی و مؤثر بودن آن را در این نوع دردها تأیید کرده‌اند.
کاهش التهاب و بهبود گردش خون
فواید فیزیولوژیک فراوانی به میدان‌های مغناطیسی نسبت داده می‌شود؛ فوایدی نظیرِ افزایش تبادلات اکسیژن، بهبود جریان خون و بهبود تولیدات هورمونی. قرار دادن قطبِ منفیِ مغناطیسی بر منطقة آسیب‌دیده، سبب برگرداندن تعادل طبیعی به بافت می‌شود. مغناطیس‌درمانی سبب گشادی عروق می‌شود که در نتیجة آن، حجم بیشتری از خون به منطقة آسیب‌دیده می‌رسد. این اتفاق باعث می‌شود مواد سمی ناشی از التهاب که در منطقه تجمع کرده اند، به‌طور مؤثری خارج شده و مواد مورد نیاز سلول‌ها به منظور ترمیم وارد منطقه شوند. از سوی دیگر، مغناطیس-درمانی می‌تواند با تحریک و افزایشِ عملکردِ سیستمِ ایمنی و نیز بهبودِ اکسیژن‌رسانی به گلبول‌های سفید، نقش مؤثری در کنترل عفونت و مقابله با ویروس‌ها و باکتری‌ها ایفا کند.
سردرد
آثار میدان‌های الکترومغناطیس بر افرادی با سردردهای مزمن، در مطالعات متعدد بررسی شده است. در این مورد تأثیرات درمانی به قدری است که شایستة توجه و تحقیق بیشتر است.
پروتز شل‌شدة مفصل ران
گالتیری (Gualtieri) و همکارانش، در سال 1997 آثار میدان‌های الکترومغناطیسِ پالسی را بر پروتزِ شل‌شدة مفصلِ ران بررسی کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که چگالی استخوان در گروه درمان افزایش یافته بود.
اِم اِس
نتیجة تحقیقات، بهتر شدن کیفیت خواب، افزایش قدرت بینایی، فعالیت سیستم گوارشی و بهبود خلق و خو را در بیماران مبتلا به اِم اِس نشان می‌دهد. کاهش خستگی بیماران نیز از دیگر نتایج این تحقیقات است.
آسیب‌های سیستم عصبی
مطالعات متعددی وجود دارد که افزایشِ سرعتِ ترمیم در اعصاب آسیب‌دیده را با استفاده از میدان‌های الکترومغناطیس، در طول ده تا پانزده جلسه و هر جلسه به مدت پانزده دقیقه، نشان می‌دهد.
یکی از شایع‌ترین کاربردهای مغناطیس‌درمانی، کاهش درد است. گزارش‌های موفقیت‌آمیز بسیاری در خصوص تسکین دردهای ناشی از آرتریت، آرتریت روماتوئید، فیبرومیالژیا، کمردرد، سردرد، کشیدگی‌های عضلانی و لیگامانی، تاندونیت، سندروم تونل کارپال، آسیب‌دیدگی لیگامان‌ها و مفاصل در دسترس است.
پارکینسون
گزارش‌های موردی نشان می‌دهند استفاده از میدان‌های مغناطیسی در مبتلایان به پارکینسون، توانسته است به کاهش لرزش و دیستونیا (بیماری عصبی‌ای که بر مغز و اعصاب تأثیر می‌گذارد) کمک کند و سبب بهبود پوسچر (اهمیت وضعیت صحیح بدن) و راه رفتن بیماران گردد.
فیبرومیالژیا
با استفاده از میدان‌های مغناطیسی، کاهش قابل توجهی در میزان درد و خستگی، و همچنین افزایشِ قابل توجهی در عملکرد این بیماران مشاهد شده است.
ترمیم زخم
با کاربرد مگنت، کاهش درد و اِدم و ترمیم زودهنگام زخم‌ها مشاهده شده است.
تأثیر مغناطیس‌درمانی در بیماری‌های دیگر
افزون بر موارد فوق، تأثیر مغناطیس‌درمانی در بیماری‌های زیر به اثبات رسیده است:
● پوکی استخوان
● آسیب دیسک‌های بین‌مهره‌ای
● آسیب‌های اعصاب محیطی
● اِسپاسم عضلانی
● عدم کارایی عروق خونی
● عفونت‌های استخوانی
● آسم
● تورم و التهاب مفاصل
● سینوزیت
● آلرژی
● درد ناحیة دنبالچه
● آرتریت روماتوئید
● دردهای قاعدگی
● برونشیت مزمن
● استرس
● آسیب بافت‌های نرم
● کوفتگی‌های عضلانی
● تاندونیت
● بورسیت
● ایسکمی
● پارگی لیگامان‌ها
موارد منعِ استفاده
● خانم‌های باردار
● بافت‌های در حال خونریزی
● افرادی که از ایمپلنت‌های الکتریکی مانندِ ضربان‌ساز قلب، دیفیبریلاتور، پمپ اَنسولین، ایمپلنت حلزون گوش و... استفاده می‌کنند.
● افرادی که دارای پروتز یا فیکساتورهایی از جنس ترکیبات مواد فرومغناطیس هستند. مواد فرومغناطیس، نظیرِ فولاد، آهن، کبالت، نیکل و...، تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار می‌گیرند.
● افراد دارای تومورهای بدخیم فعال
موارد احتیاط
● دستگاه مغناطیس‌درمانی نباید در کنار کامپیوتر، ای سی دی، دستگاه‌های ویدئویی و پخش قرار داده شود.
● دستگاه مغناطیس‌درمانی نباید در نزدیکی افراد حامله قرار گیرد، زیرا تأثیر میدان‌های مغناطیسی بر جنین ناشناخته است.
