ژنیکوماستی چیست؟
به بزرگی پستان در آقایان ژنیکوماستی گفته میشود که ممکن است دردناک و نامتقارن یا یکطرفه باشد. فیزیولوژی آن پیچیده و علّت آن مادرزادی یا اکتسابی است.
میزان شیوع ژنیکوماستی چقدر است؟
میزان شیوع آن در حدود 32 تا 42 درصد است. در بین نوجوانان تا 65 درصد نیز گزارش شده است. در 25 تا 75 درصد موارد، ژنیکوماستی دوطرفه است. ژنیکوماستی در 50 درصد ورزشکارانی که از آندروژنها و استروئیدهای آنابولیزان استفاده میکنند، ایجاد میشود.
علّت ایجاد ژنیکوماستی چیست؟
عوامل متعدّدی میتوانند باعث ایجاد ژنیکوماستی شوند، امّا در بسیاری از موارد علّت مشخّصی یافت نمیشود. بیشتر محقّقان، ژنیکوماستی را ناشی از تحریک بافت پستان به وسیلة استروژنها یا موادّ شبیه استروژن افزایشیافتة موجود در گردش خون میدانند. درمانهای طبّی نیز بر این اساس پایهریزی شدهاند؛ هر چند هنوز درمان استاندارد بافت پستان بزرگشده، برداشتن به وسیلة جرّاحی است.
تحقیقات اخیر نشان داده است که سازوکارهای پاتوفیزیولوژیک ژنیکوماستی عبارتاند از:
- افزایش مطلق یا نسبی استروژنها (هورمونهای جنسی زنانه)
- کاهش آندروژنها (هورمونهای جنسی مردانه)
- عدم حسّاسیت به آندروژنها (اختلال در گیرندههای آندروژن)

علل ژنیکوماستی
حدود 25 درصد موارد ناشناخته هستند. علل اصلی: مادرزادی و اکتسابی
گروه مادرزادی را نیز میتوان به دو گروه فیزیوژیک و پاتولوژیک تقسیم کرد:
ژنیکوماستی مادرزادی
فیزیولوژیک
- نوزادی
- نوجوانی
- پیری
- پاتولوژیک
- هیپوگنادیسم
- افزایش استروژن
ژنیکوماستی اکتسابی
متابولیک
- اندوکرین (غدد درونریز)
- نئوپلاستیک
- متفرقه
- داروها
- ناشناخته
داروهایی که باعث ژنیکوماستی میشوند، عبارتاند از: o استروژنها o گونادوتروپینها o آنتیآندروژنها (سیپوترون) o داروهای شیمیدرمانی سرطان (بهویژه Alkylating agents) o بلوککنندههای کانال کلسیمی (وراپامیل، نیفدیپین، دیلتیازم) o مهارکنندههای آنزیم تبدیلکنندة آنژیوتانین (کاپتوپریل، انالاپریل) o داروهای ضدّ فشار خون (متیل دوپا، رزرپین) o فراوردههای دیژیتال o بلوککنندههای دوپامین (فنوتیازینها، متوکلوپرامید، دومپریدون) o داروهای سیستم عصبی مرکزی (سهحلقهایها، دیازپام، فنیتوئین) o داروهایی که مورد سوء استفاده قرار میگیرند (ماری جوانا، هروئین، متادون، آمفتامینها) o داروهای ضدّ سل (ایزونیازید) o سایمتیدین، اسپیرونولاکتون، کتوکونازول، آمیودارون، تئوفیلین، مترونیدازول و امپرازول
ژنیکوماستی فیزیولوژیک به چند گروه تقسیم میشود؟
به سه گروه تقسیم میشود. ژنیکوماستی فیزیولوژیک در سه دوره از زندگی فرد ممکن است ایجاد شود: نوزادی، نوجوانی و پیری.
ژنیکوماستی دوران نوزادی
به دلیل تأثیر استروژنهای جفت بر بافت پستان نوزاد (جنین) به وجود میآید. این حالت معمولاً چند هفته تا چند ماه بعد از تولّد با بازگشت سطح استروژن به حدّ طبیعی، خودبهخود از بین میرود و بهندرت نیاز به درمان دارد.
ژنیکوماستی دوران نوجوانی
سنّ شیوع آن دوازده تا پانزده سالگی و اغلب یکطرفه است. معمولاً این حالت در طیّ چند ماه تا چند سال از بین میرود.
ژنیکوماستی دوران پیری
معمولاً در سنین بالای 65 سال ایجاد میشود. زمانی که مردی متوجّه بزرگی سینهاش میشود، باید حتماً به پزشک متخصّص برای ارزیابی پزشکی مراجعه کند.
اگر این علائم را هم دارید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- تورّم، درد یا بزرگی در یک یا هردو پستان
- ترشّح خونی یا ترشّح تیرهرنگ از نوک پستان
- زخم پوستی روی پستان
- احساس تودة سفت یا سخت در پستان
درمان ژنیکوماستی
درمان بزرگی پستان مردان به دو روش دارویی و جرّاحی انجام میشود. درمان دارویی در موارد غیرفیبروتیک (اوایل بیماری) و درمان جرّاحی در زمانی که ژنیکوماستی به مرحلة فیبروتیک رسیده، ارجح خواهد بود. البته هنوز درمان استاندارد بافت پستان بزرگشده جرّاحی است، گرچه لیپوساکشن و لیزر لیپوتیک نیز در مواردی استفاده میشوند.
آیا ژنیکوماستی خطر سرطان پستان را به همراه دارد؟
در بسیاری از بررسیهایی که در مردان مبتلا به ژنیکوماستی انجام شده است، در مقایسه با سایر مردان افزایش خطر سرطان پستان مشاهده نشده است.
ارزیابی قبل از عمل بیماران
گرفتن شرح حال دقیق و ارزیابی بالینی در بیماران مبتلا به ژنیکوماستی اهمّیت زیادی دارد؛ هر چند بررسیهای بیشتر بهندرت ضروری است.
نکاتی که در گرفتن شرح حال بیمار باید به آن توجّه شود، عبارتاند از:
سن، مدّت زمانی که از شروع بزرگی پستان میگذرد، نشانههای درد و حسّاسیت پستان، داروها یا موادّی که به صورت تفریحی مصرف میکنند.
در بررسی سیستمیک نیز باید علائم و نشانههای بیماریهای کبدی، کمکاری یا پرکاری تیروئید، افزایش یا کاهش وزن اخیر، غدّة فوق کلیه، الکلیسم، نارسایی کلیه و بدخیمیها مورد توجّه قرار گیرد.