برای بسیاری از کودکان، بهویژه برای کودکان موفّق و اجتماعی مدرسه مکانی برای شادی، تلاش، موفّقیت و در برخی موارد مکانی برای جبران فشارهای روانی و ناراحتیهای خانواده و محیط زندگی است، امّا برای تعدادی از کودکان مدرسه عامل فشار روانی یا استرس است. در نظام آموزشی کشور ما در حال حاضر رقابت دانشآموزان با یکدیگر و گرفتن نمرۀ بالا بهشدّت تشویق میشود، ولی کودکان بسیاری به این دلیل از سوی خانواده و احتمالاً مدرسه تحت فشار قرار دارند. این موضوع میتواند یکی از زمینههای دروغگویی و تقلّب در کودکان باشد. اولیای مدارس و والدین میتوانند به رقابت میان دانش آموزان کمتر تأکید کنند و در عوض آنان را به همکاری بیشتر میان یکدیگر و رقابت با خودشان تشویق کنند.
در بسیاری از موارد کودکانی که با مشکل خواندن و نوشتن روبهرو هستند و غالباً کسی به مشکل آنان پی نبرده، از سوی پدر و مادر و آموزگار و حتّی خودشان به تنبلی متّهم میشوند. این کودکان اغلب ناامید میشوند و انگیزۀ یادگیری در آنان کاهش مییابد. تنبل خواندن این کودکان کاملاً اشتباه و همیشه مضر است و فشارهای زیادی را به آنان تحمیل میکند. آنان به کمکهای ویژه و آموزش جبرانی نیاز دارند که پدران و مادران میتوانند با هماهنگی مدرسه یا مشاوران تحصیلی این آموزشها را برای کودکان خود فراهم کنند.
برای تعدادی از کودکان مدرسه محیطی آزاردهنده است. ترس از شکست و ناکامی، ترس از انتقاد و سرزنش، احساس طرد شدن از سوی دانشآموزان دیگر و مورد اذیت و آزار همکلاسیها قرار گرفتن میتواند سبب مدرسهگریزی یا فرار از مدرسه شود. در این موارد والدین باید علّت مدرسهگریزی فرزندانشان را مشخّص کنند و بفهمند که آیا فرزند آنان مشکل یادگیری دارد یا علّت مدرسهگریزی او مشکلات خانوادگی یا برآورده نشدن نیازهای اوست؟ سپس با توجّه به علل و ریشههای مدرسهگریزی به حلّ این مشکل اقدام کنند. بدین ترتیب گاهی لازم است فرزندان را به فعّالیتهای جمعی در مدرسه تشویق کنند یا برای فرزندانشان کلاسهای جبرانی بگذارند یا مشکلات خانوادگی را حل کنند.

کودکانی که وسواسی یا به گفتۀ روانشناسان بیش از اندازه کمالگرا هستند، معمولاً وظایف و تکلیف درسیشان را خوب انجام میدهند و اغلب کودکانی بسیار موفّق هستند، امّا همین رفتارهای کمالگرایانه در مواردی در انجام کارهای روزمرّه اختلال ایجاد میکند، مثلاً کودک برای انجام تکالیف درسی خود بیش از اندازه وقت صرف میکند و فکر میکند هر کاری باید بدون عیب و نقص باشد که این مسئله باعث میشود سایر کارهایش با تأخیر انجام شود. رفتار کمالگرایانه اغلب استرس و اضطراب را به دنبال دارد. لازم است والدین و معلّمان بدانند انتظاراتی که از کودک دارند، بیش از حدّ توان آنان نباشد. کودکان کمالگرا اغلب بزرگسالان کمالگرا را الگو قرار میدهند. در این خصوص بهتر است به آنان گفته شود که تواناییهای بزرگسالان متفاوت و در مواردی کمتر است. به والدین نیز پیشنهاد میشود به جای واژۀ «باید» از واژۀ «بهتر است»، استفاده کنند، مثلاً بهجای گفتن «باید نمرههای درسیات بیست باشد»، بگویند: «بهتر است نمرههای درسیات بسیار عالی باشد».
گروهی از کودکان هستند که از مدرسه رفتن دچار اضطراب میشوند؛ این کودکان ممکن است درست قبل از رفتن به مدرسه احساس سردرد، دلدرد، تهوّع و استفراغ داشته باشند. ترس از جدا شدن از محیط امن خانه و والدین یا تجارب ناراحتکننده یا آزاردهنده در مدرسه ممکن است سبب این نوع اضطراب باشد. روانشناسان به این نوع اضطراب، مدرسههراسی نام دادهاند. در این موارد بهتر است پدر و مادر با دقّت به حرفهای کودک گوش کنند تا متوجّه شوند که علّت اصلی هراس کودک از مدرسه چیست؟ میتوان به کودکان گفت در مواقع اضطراب با اطرافیان خود صحبت کنند، مطالبی را بنویسند، ورزش یا بازی کنند و ذهن خودشان را به موقعیتهایی غیر از موقعیت اضطرابی متمرکز کنند، یعنی به موضوع دیگری فکر کنند. وقتی کودک روشهای برخورد با موقعیتهای اضطرابی را یاد بگیرد، احساس توانایی میکند و کمتر دچار اضطراب میشود.
علاوه بر موارد مطرحشده، در مورد انواع استرسهای تحصیلی فرزندانتان میتوانید از روشهای زیر استفاده کنید:
1- با کودکی که برای یادگیری مطالب درسی کمکاری میکند، قرار بگذارید که کارهای کوچکی مثل حل کردن چند تمرین ریاضی را هر روز انجام دهد. به او بگویید در صورت پیشرفت پاداش دریافت خواهد کرد. حتّی حلّ دو سؤال بهتر از آن است که کودک هیچ پیشرفتی نداشته باشد. بهتدریج میزان بیشتری کار از کودک بخواهید.
2- پیشرفتهای کودکان کمکار را برجسته و تقویت کنید. خطاها و شکستهای قبلی باید فراموش شود. بر جنبة مثبت کار تأکید کنید. برای مثال: «دیدم که بخشی از تکالیف را انجام دادهای، این چند مسئله را خوب حل کردهای، نمیخواهی چند مسئلۀ باقیمانده را حل کنی؟» بعضی کودکان کمکار برای تمام کردن تکالیفشان به وقت بیشتری نیاز دارند.
گروهی از کودکان هستند که از مدرسه رفتن دچار اضطراب میشوند. ترس از جدا شدن از محیط امن خانه و والدین یا تجارب ناراحتکننده یا آزاردهنده در مدرسه ممکن است سبب این نوع اضطراب باشد.
3- برای کودکان مدرسهگریز باید این امکان پیش بیاید که مدرسه برای آنان جذّاب یا به عبارتی تقویتکننده باشد. بسیاری از کودکان با توجّه و علاقهای که معلّم، سایر اولیای مدرسه یا دوستان همکلاسی به او نشان میدهند، به مدرسه علاقه پیدا میکنند. این کار را میتوانید با هماهنگی مدرسه انجام دهید.
4- سعی کنید با همکاری اولیای مدرسه کودک مدرسهگریز را در فعّالیتهایی مشارکت دهید که انجام دادن آنها مستلزم حضور در مدرسه باشد، مثلاً او را مسئول امور ورزشی یا نمایندۀ کلاس کنید یا او را در فعّالیتهای گروهی -که به آن علاقه دارد- مشارکت دهید.
5- به کودکان کمالگرا بگویید که نمرههای درسی بسیاری از کودکان در حدّ متوسّط یا پایین است یا اینکه بعضی افراد موفّق و خلّاق نمرههای درسی پایینی داشتند. به این ترتیب میتوانید فشار ناشی از تلاش برای اول شدن و کامل بودن را از کودک دور کنید.
6- با کودکان صحبت کنید تا متوجّه شوند که کمالگرایی در بسیاری از فعّالیتها ضروری نیست، مثلاً انجام دادن یک کار حتّی اگر بیست درصد موفّقیتآمیز باشد، بهتر از انجام ندادن آن است. لزومی ندارد که در هر کاری صد درصد موفّق باشیم؛ با این کار میتوانید کودکان را به فعّالیتهای که مستلزم عملکرد کمالگرایانه نیست، تشویق کنید.
7- هراس یا ترس شدید کودک نسبت به مدرسه را میتوان اینگونه از بین برد یا کاهش داد که او با پدر و مادرش به مدرسه برود و آنان مدّت کوتاهی آنجا بمانند، مثلاً روز نخست پانزده دقیقه، روز دوم بیست دقیقه و روز سوم بیستوپنج دقیقه. این روش را تا زمانی که کودک بتواند تمام روز را در مدرسه بماند، انجام دهید و برای این کار او را تشویق کنید.
8- از معلّم خواهش کنید که کودکِ دچار مدرسههراسی را در فعّالیت گروهی خوشایند و دوستداشتنی شرکت دهد. هرچه کودکان در مدرسه احساس نشاط و رضایت بیشتری کنند، بیشتر دوست دارند در مدرسه حضور یابند.
9- با هماهنگی مسئولان مدرسه میتوان به کودکی که مدرسههراسی دارد، اجازه داد وقتی در مدرسه است، گاهی به منزل تلفن بزند تا بدین ترتیب اضطرابش کاهش یابد.
10- در مورد مدرسههراسی فرزندتان میتوانید با یک روانشناس مشورت کنید. روانشناس با آموزش تکنیکهایی چون تصویرسازی ذهنی، حسّاسیتزدایی تدریجی یا آرامسازی به شما در کاهش اضطراب فرزندتان کمک میکند.