دانستنی‌های بارداری
یکشنبه 10 فروردین 1404
در اوایل بارداری، اغلب زنان از خستگی و تمایل زیاد به خوابیدن شکایت می‌کنند. این مشکل ممکن است ناشی از اثر خواب‌آور هورمون‌های حاملگی، به‌خصوص پروژسترون‌ها باشد. خستگی و خواب غیرکافی ممکن است به دنبال تهوّع و استفراغ‌های شدید در ماه‌های اوایل بارداری تشدید یابد. همچنین در طول بارداری الگو و فرم خواب دچار تغییراتی می‌شود، به‌طوری که مدّت خواب عمیق(REM) کم شده و خواب(Non-REM Sleep) افزوده می‌شود و خانم باردار نمي‌تواند خواب کافي و بدون وقفه‌اي در شب داشته باشد. این موضوع باعث می‌شود با اینکه کلّ طول مدّت خواب شبانه در زنان باردار مشابه زنان غیرباردار است، امّا اغلب زنان باردار از اختلالات خواب به صورت اشکال در به خواب رفتن، بیدار شدن‌های مکرّر، کاهش خواب شبانه و کاهش کیفیت خواب شکایت کنند.
این اختلالات بیشتر به دلیل تغییرات روانی و جسمانی‌ای است که در زنان باردار به وجود می‌آید و تا آخرین ماه بارداری ادامه دارد. احساس خستگی، تغییرات خلق‌وخو، سردرد، سوزش سر دل، نیاز مکرّر به ادرار کردن، درد‌های پراکنده در اندام‌ها و نیز درد کمر و شکم، تنگی نفس و تغییرات وسیع دیگری که در فیزیولوژی بدن در زمان بارداری اتّفاق می‌افتد، همگی می‌توانند روی خواب تأثیرگذار باشند.
مهم‌ترين دليل نداشتن خواب کافي در اين دوران افزايش اندازة جنين است که وضع و فرم مادر را براي خوابيدن دچار مشکل مي‌کند، براي مثال اگر مادر باردار قبلاً عادت به خوابيدن به پشت يا شکم داشته، مدّت‌ها زمان لازم دارد تا به وضع جديد و خوابيدن به پهلو عادت کند. به‌علاوه جابه‌جا شدن و تغيير حالت در بستر نيز سخت‌تر مي‌شود.
استرس هم ممکن است در اختلال خواب مؤثّر باشد. ممکن است بعضی از مادران در مورد سلامت جنین خود، نحوة زايمان و توانایی‌شان برای مادر شدن اضطراب داشته باشند.
بهترین حالت خوابیدن در دوران بارداری
در دوران بارداری بهترین حالت خواب، خوابیدن به پهلو است؛ یعنی می‌توانید به پهلوی راست و یا به پهلوی چپ بخوابید، ولی بین این دو حالت، خوابیدن به پهلوی چپ بهتر است. همچنین بهتر است پاها را کمی درون سینه جمع کنید و بین زانوها یک بالش قرار دهید.
به پهلوی راست خوابیدن در سه ماهة اول و دوم بلامانع است، زیرا حجم رحم آن‌قدر بزرگ نیست که به عروق و وریدهای تحتانی مادر فشار وارد کند یا اختلالی در بازگشت خون ایجاد کند، هر چند که به معده و دیافراگم فشار وارد می‌کند.
توصیه می‌شود که مادران باردار از ایستادن‌ها، نشستن‌ها و به‌طور کلّی قرار گرفتن طولانی در یک حالت بپرهیزند و هر نیم ساعت یک‌بار تغییر حالت دهند.
برای خون‌رسانی به جفت بهترین حالت، خوابیدن به پهلوی چپ است، ولی در خانم بارداری که هیچ‌گونه مشکلی ندارد، در سایر حالت‌ها نیز خون‌رسانی به جفت انجام می‌شود. بنابراین ضرورتی برای خوابیدن مداوم به پهلوی چپ وجود ندارد و فقط در شرایط استثنایی و خاص از سوی پزشک این حالت تجویز می‌شود، مثلاً در صورتی که فشار خون مادر بالا باشد یا جنین رشد طبیعی نداشته باشد. با توجّه به تغيير کيفيت خواب در دوران بارداري، زن باردار مجاز به استفاده از داروهاي غيرتجويزي و يا گياهان دارويي براي بهبود کيفيت خواب در اين دوران نيست.
اشکالات خواب از حدود هفتة دوازدهم بارداری شروع می‌شود و تا حدود دو ماه پس از زایمان ادامه می‌یابد و بیشترین میزان این اختلال در دوران پس از زایمان مشاهده می‌شود که می‌تواند در ایجاد اندوه و افسردگی پس از زایمان در بعضی از خانم‌ها نقش داشته باشد. باورهای سنّتی و عامیانه‌ای دربارة دوران بارداری وجود دارد، مانند اینکه زن باردار هرگز نباید به پشت یا همان طاق‌باز بخوابد و اگر بخوابد ضربه‌ای به جنین وارد می‌شود. پیچیدن بند ناف دور گردن جنین نیز پایة علمی ندارد.
راهکارهايي براي راحت خوابيدن در دوران بارداري
خوابیدن به پهلوی چپ برای خون‌رسانی به جفت بهترین حالت است، امّا اگر هنگامی که بیدار شدید، خود را در حالت طاق‌باز در موقع خواب مشاهده کردید، این واکنش بدن شما بوده است و خیلی نگران نشوید.
رعایت برنامة زمانی منظّم برای رفتن به بستر و بیدار شدن از خواب:
- دو ساعت قبل از خواب، غذای چرب و سنگین نخورید.
- محدود کردن مصرف قهوه و چای از رژیم غذایی.
- هوای اتاق خود را خنک و مطبوع نگه دارید.
- ورزش‌هایی مثل نفس كشیدن عمیق را تجربه كنید.
- كتاب‌های مورد علاقة خود را قبل از خواب بخوانید.
- پیش از رفتن به بستر، با ماساژ یا حمّام گرم به خود آرامش دهید.
- اگر خوابتان نمی‌برد، از رختخواب بیرون بیایید و غذای مختصری بخورید یا کتاب بخوانید. سپس هنگامی که خواب‌آلود شدید، دوباره به بستر برگردید.
