نگرانی‌هایی در مورد بیهوشـی
پنجشنبه 23 اسفند 1403
بیشتر وقت‌ها دغدغۀ یک بیهوشی ایمن و بی‌خطر در زمان انجام عمل جرّاحی و نگرانی از اینکه ممکن است به هوش نیایم، یا اینکه در زمان بیهوشی چه خطراتی ممکن است ما را تهدید کند، وجود دارد.
بعد از تشخیص جرّاح برای انجام عمل جرّاحی، بیمار برای مشاورۀ بیهوشی به متخصّص بیهوشی معرّفی می‌شود که در این مرحله شرح حال کلّی بیمار شامل وزن، سن، جنس و داشتن بیماری‌های زمینه‌ای و ژنتیکی مورد بررسی قرار می‌گیرد. داشتن اطّلاعات لازم در مورد بیمار بسیار مهم است، زیرا بعضی بیماری‌های نادر ژنتیکی وجود دارد که در آن فرد حسّاسیت شدیدی به داروهای بیهوشی دارد، بنابراین اگر به این مسائل توجّه کافی نشود، ممکن است که بیمار در زمان بیهوش‌کردن دچار مشکل انقباض شدید عضلانی، یا موارد دیگری شود که در نهایت ممکن است باعث بروز اتّفاقات ناخوشایند و حتّی مرگ بیمار شود.
با توجّه به نوع جرّاحی‌ها، زمان به هوش آمدن بیماران نیز متفاوت است. گاهی اوقات بیمار پس از انجام جرّاحی در اتاق عمل به هوش می‌آید و گاهی هم تا روز پس از جرّاحی در حالت بیهوشی می‌ماند. مدّت زمان بیهوشی و زمان به هوش‌آمدن با توجّه به شرایط بیمار و نوع عمل جرّاحی انجام‌شده متفاوت است. گاهی اوقات در برخی از جرّاحی‌ها مانند جرّاحی‌های قلب باز یا برخی از موارد در جرّاحی اعصاب لازم است که بیمار تا مدّتی پس از اتمام جرّاحی در بیهوشی به سر ببرد تا پزشکان و کادر درمان در خارج از اتاق عمل برخی اعمال لازم را برای او انجام دهند و این موضوع نباید موجب نگرانی همراهان بیمار شود. همچنین بهتر است که همراهان بیمار قبل و بعد از انجام عمل جرّاحی با پزشک متخصّص بیهوشی و متخصّص جرّاح ملاقات کنند و این سؤالات را بپرسند تا اطّلاعات تکمیلی را در این مورد به دست آورند.
دو نفر انسان در موارد مختلف مثل رنگ چشم، پوست، مو، طول قد و ... با یکدیگر تفاوت دارند. اثر داروها در بدن نیز به مجموعه‌ای از عوامل مانند سن، جنس، شرایط فیزیکی و ژنتیک فرد و عوامل متعدّد دیگری بستگی دارد؛ یعنی پاسخ هر فرد به دارو با فرد دیگر متفاوت است.
خوشبختانه بخش زیادی از داروهای مورد استفاده در بیهوشی با تنوّع و کیفیت مناسب در کشور ما وجود دارد. بسیاری از این داروها در داخل کشور تولید می‌شوند و به همین دلیل متخصّصان بیهوشی می‌توانند با توجّه به شرایط بیمار و نوع عمل جرّاحی، داروهای مؤثّر را با کمترین عوارض برای بیماران انتخاب کنند. این مسئله باعث می‌شود که بیشتر بیماران پس از جرّاحی در اتاق ریکاوری به هوش بیایند. البته اثر داروهای بیهوشی ممکن است به‌صورت حالات خواب‌آلودگی و بی‌دردی در بیماران از حدود چند دقیقه تا چند ساعت باشد.
هر کدام از داروهای بیهوشی دارای یک یا چند خاصیت از خواصّ چهارگانه برای کامل‌شدن فرایند بیهوشی هستند؛ به همین دلیل معمولاً برای انجام عمل بیهوشی ترکیبی از داروهای مختلف استفاده می‌شود. درواقع این یکی از پیشرفت‌های مهمّ علم بیهوشی است که توانایی استفاده از چند داروی ترکیبی را برای انجام عمل بیهوشی دارد. به این ترتیب با تنظیم تعداد داروهای مختلف، عوارض آن‌ها در بیمار به حداقل می‌رسد. این مسئله باعث می‌شود همان‌طور که از خواصّ خوب دارو استفاده می‌شود، عوارض آن‌ها نیز در بیمار به حداقل برسد. چون وقتی که از ترکیب چند دارو استفاده می‌شود، نیازی به استفاده از میزان بالای داروها وجود ندارد و همین موضوع سبب کم‌شدن عوارض هر دارو می‌شود.
بیشتر وقت‌ها دغدغۀ یک بیهوشی ایمن و بی‌خطر در زمان انجام عمل جرّاحی و نگرانی از اینکه ممکن است به هوش نیایم، یا اینکه در زمان بیهوشی چه خطراتی ممکن است ما را تهدید کند، وجود دارد.
بیهوشی یک اقدام هدفمند است که پزشک متخصّص بیهوشی با استفاده از ترکیب برخی داروهای بیهوشی تلاش می‌کند که این چهار حالت را به‌صورت کنترل‌شده در بدن بیمار ایجاد کند:
کاهش سطح هوشیاری در بیمار (بیهوشی)
ایجاد حالت بی‌دردی؛ وقتی که سطح هوشیاری در بیمار کم می‌شود، گیرنده‌های احساس درد در بدن هنوز فعّال‌اند، به همین دلیل باید با استفاده از برخی داروها حالت بی‌دردی را برای بیمار ایجاد کرد تا طیّ مدّت جرّاحی بتواند درد را تحمّل کند.
فراموشی هنگام جرّاحی؛ یعنی اینکه بیمار از زمان انجام جرّاحی خاطره‌ای به یاد نیاورد.
ایجاد حالت بی‌حرکتی (شل کردن عضلات در بیمار) تا بیمار در هنگام انجام عمل جرّاحی، حرکتی نکند و تکان نخورد. پزشک بیهوشی میزان متعادل این داروها را به‌صورت ترکیبی در فرایند بیهوشی عمومی در نظر می‌گیرد.
زمانی که بیمار به هوش می‌آید، ممکن است اتّفاقات مختلفی برای او روی داده باشد. اگر بیماری تحت عمل جرّاحی معمولی قرار بگیرد، باید حتماً بعد از عمل جرّاحی به هوش بیاید، ولی اگر به هوش نیاید، حتماً مشکلی وجود داشته که در این‌گونه موارد حتماً باید مسائلی ازجمله اشکال در سیستم تنفّسی بررسی شود، زیرا ممکن است لوله‌ای که برای تنفّس در نای بیمار کار گذاشته شده، از محلّ خود خارج شده باشد و بیمار دچار وقفۀ تنفّسی شده باشد. خوشبختانه امروزه با وجود دستگاه‌های پیشرفتۀ مونیتورینگ برای جلوگیری از این مشکلات، این موارد به حداقل رسیده است، به‌طوری که در صورت بروز چنین مشکلی، دستگاه به‌سرعت با اخطارهایی که می‌دهد، وضع خطرناک بیمار را به پزشک اطّلاع می‌دهد و می‌توان به‌سرعت مشکل را برطرف کرد. داشتن چنین دستگاه‌هایی برای تمامی اتاق‌های عمل الزامی است.
در موارد بسیار نادر -که بیمار به‌صورت ژنتیک به داروهای بیهوشی حسّاسیت دارد یا اینکه متخصّص بیهوشی در اتاق عمل حاضر نیست- امکان بروز اتّفاقات ناخوشایند وجود دارد.
