خال‌های مادرزادی را رها نکنید!
پنجشنبه 29 آذر 1403
خال‌ها انواع مختلفی دارند و بعضی از آن‌ها احتمال بیشتری برای سرطانی‌شدن دارند. ملانوم -که خطرناک‌ترین سرطان پوستی است- می‌تواند روی بعضی از انواع خال‌ها ایجاد شود. خال‌های مادرزادی با قطر بیش از بیست سانتی‌متر بیشتر احتمال دارد که بدخیم شوند. احتمال تبدیل خال‌های غیرعادّی و بدشکل به ملانوم هم زیاد است. ابتلا به این نوع خال می‌تواند زمینۀ ارثی داشته باشد و در افرادی که سابقۀ فامیلی ابتلا به ملانوم در آنان وجود دارد، احتمال ابتلا به ملانوم نیز زیاد است.
برای تشخیص خال خوش‌خیم از خال سرطانی، باید آن را خوب نگاه کرد و توجّه خاصّی به اندازه، شکل، لبه‌ها و رنگ آن داشت. تشخیص زودرس ملانوم احتمال درمان کامل آن را بسیار بالا می‌برد، در غیر این صورت درمان نمی‌تواند جلوی پیشامدهای بد سرطان را بگیرد.
معیارهایی که به تشخیص ملانوم از خال معمولی کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:
نامتقارن بودن خال‌ها
خال‌های معمولی اغلب مدوّر و قرینه‌اند، ولی ضایعات ملانوم معمولاً شکلی نامتقارن دارند، به این ترتیب که اگر بخواهیم خطّی فرضی از وسط ضایعه رسم کنیم، قادر به تقسیم و قرینه‌سازی ضایعه به دو قسمت نخواهیم بود.
لبه‌دار بودن خال‌ها
لبه‌های ضایعات خوش‌خیم معمولاً یکنواخت‌اند، ولی لبه‌های ضایعات بدخیم (ملانوم) اغلب نامنظّم و دندانه‌دارند.
چندرنگ‌بودن خال‌ها
ضایعات خوش‌خیم معمولاً یکنواخت‌اند و رنگ قهوه‌ای روشن یا تیره یا سیاه دارند، امّا در ضایعات بدخیم ملانوم، اغلب طیفی از رنگ‌های مختلف وجود دارد (قهوه‌ای روشن یا تیره، سیاه و حتّی آبی یا قرمز).
بزرگ‌بودن خال‌ها
خال‌های معمولی معمولاً کمتر از شش میلی‌متر قطر دارند، امّا ملانوم از نظر اندازه بزرگ‌تر است و اغلب بیش از شش میلی‌متر است.
همۀ لكّه‌های قهوه‌ای خال نیستند!
اگر به صورت یا پوست بدن خود نگاهی بیندازید، متوجّه خال یا خال‌های متعدّدی خواهید شد. باید توجّه کنید که هر تغییر رنگی -که قهوه‌ای یا سیاه باشد- لزوماً خال نیست. به عنوان مثال کک‌ومک، لنتیگوها و سبورئیک کراتوز ازجمله ضایعاتی هستند که افراد غیرمتخصّص ممکن است آن‌ها را به عنوان خال تشخیص دهند. بیشتر خال‌ها طیّ بیست‌سال اول زندگی ظاهر می‌شوند، گرچه بعضی از خال‌ها ممکن است تا سنین بالاتر نیز ظاهر نشوند. بعد از 35 سالگی پیدایش خال جدید نادر است.
خال‌ها هم تغییر می‌كنند!
خال‌ها معمولاً ابتدا سطح صاف و رنگ قهوه‌ای یا سیاهی دارند و با گذشت زمان معمولاً به‌کندی بزرگ و برجسته و رنگشان کمی ملایم‌تر می‌شود. در سنین بالاتر خال‌ها به رنگ پوست در می‌آیند. دورۀ متوسّط این تغییرات حدود پنجاه سال است. بعد از تماس با نور خورشید در سنین نوجوانی و جوانی، هنگام بارداری یا به دنبال مصرف برخی داروها یا هورمون‌ها، خال‌ها می‌توانند بزرگ‌تر و تیره‌تر شوند یا خال‌های جدیدی ظاهر شوند.
چه خالی را برداریم؟
بیشتر خال‌ها خوش‌خیم و غیرسرطانی‌اند، فقط آن‌هایی نیاز به اقدام‌های درمانی دارند که به نحوی غیرعادّی باشند، یا بیمار از لحاظ زیبایی بخواهد آن‌ها را بردارد. هر لکّه یا خالی که به‌طور ناگهانی دچار تغییر در اندازه، شکل یا رنگ شود، یا دچار خونریزی، خارش، درد یا زخم شود، به بررسی بیشتری نیاز دارد. همچنین باید مراقب خال‌هایی که بعد از بیست‌سالگی ظاهر می‌شوند نیز باشیم.
فقط متخصّص پوست است که می‌تواند متوجّه شود که آیا یک خال خطرناک است یا نه و به همین دلیل فقط متخصّص پوست مجرّب می‌تواند مجوّز درمان غیرجرّاحی خال‌ها را داشته باشد. اگر متخصّص پوست شک کند که یک خال ممکن است غیرمعمول باشد، برای اطمینان تمام یا قسمتی از آن را برمی‌دارد و برای آزمایش به آزمایشگاه آسیب‌شناسی می‌فرستد. اگر فقط قسمتی از خال برداشته شده باشد و جواب آسیب‌شناسی، سرطان خال باشد، باید کلّ ضایعه همراه با قسمتی از پوست سالم اطراف آن برداشته شود، البته نمونه‌برداری از یک خال هرگز به سرطانی‌شدن آن منجر نمی‌شود.
خال‌ها انواع مختلفی دارند و بعضی از آن‌ها احتمال بیشتری برای سرطانی‌شدن دارند. ملانوم -که خطرناک‌ترین سرطان پوستی است- می‌تواند روی بعضی از انواع خال‌ها ایجاد شود. خال‌های مادرزادی با قطر بیش از بیست سانتی‌متر بیشتر احتمال دارد که بدخیم شوند.
بهترین راه برداشتن خال!
بهترین و علمی‌ترین راه برای برداشتن خال‌ها جرّاحی و خارج‌کردن کلّ خال تا چربی زیرجلدی، سپس دوختن پوست با بخیه است. اگر جرّاح (متخصّص پوست یا جرّاح پلاستیک) ماهر باشد، این كار به زیبایی صدمه نمی‌زند. روش دیگر، تراشیدن ضایعه با تیغ جرّاحی است و قسمت تراشیده‌شده نیز بهتر است که برای آزمایش آسیب‌شناسی فرستاده شود. البته این روش احتمال عود دارد که در این صورت باید به متخصّص پوست برای درمان تکمیلی مراجعه کرد، امّا امروزه از لیزرها نیز برای برداشتن خال‌ها استفاده می‌شود.
خال با چه روش‌های دیگری برداشته می‌شود؟
برای برداشتن خال از روش‌های غیرجرّاحی مثل سوزاندن با دستگاه کوتر یا رادیوفركوئنسی یا برخی اسیدها هم استفاده می‌شود، امّا هیچ‌كدام از این كارها را نباید افراد غیرمتخصّص پوست انجام دهند، زیرا فقط متخصّصان پوست می‌توانند از ابتدا تشخیص دهند که خال کاملاً خوش‌خیم است یا نه. چون در صورت شک به هرگونه بدخیمی‌ای، استفاده از روش‌های غیرجرّاحی مثل لیزر اصلاً درست نیست.
لیزر خال صلاح نیست!
اگر متخصّص پوست تشخیص داد که خال از نظر بالینی کاملاً خوش‌خیم است، با احتیاط فراوان می‌تواند از لیزرهای لایه‌بردار برای برداشتن آن استفاده کند. نقص بزرگ این روش این است که نمونه‌ای برای فرستادن به آزمایشگاه آسیب‌شناسی باقی نمی‌ماند؛ در حالی که به عنوان یک قانون، هر بافتی از بدن، به‌خصوص خال که برداشته می‌شود، باید برای آسیب‌شناسی به آزمایشگاه فرستاده شود.
استفاده از لیزری كه برای پاک‌کردن خالکوبی‌ها به‌كار می‌رود، در مورد خال‌ها به هیچ‌وجه صلاح نیست، زیرا فقط رنگ فعّال از بین می‌رود و هنوز سلول‌های خال باقی می‌مانند. بنابراین اگر روزی سرطانی شوند، تشخیص آن بسیار مشکل و دیررس خواهد بود. به هر حال توجّه کنید که اغلب مجامع علمی دنیا، برداشتن خال با لیزر را تأیید نمی‌كنند، زیرا تأثیر اشعّۀ لیزر روی سلول‌های رنگدانه‌ساز خال در درازمدّت هنوز کاملاً مشخّص نیست.
خال مادرزادی حتماً باید جرّاحی شود!
برای خال‌های مادرزادی -که اغلب نیز مودارند- بهترین راه جرّاحی و برداشتن کامل آن‌هاست، زیرا خطر سرطانی‌شدن این خال‌ها در صورت باقی‌ماندن از سایر خال‌ها بیشتر است. هرچه اندازۀ خال مادرزادی بزرگ‌تر باشد، خطر تبدیل آن به ملانوم نیز بیشتر می‌شود.
