تغذیه، سرطان و ناباروری
سه شنبه 15 آبان 1403
با وجود پیشرفت‌های چشمگیری که در درمان بیماری‌های مختلف از جمله سرطان‌ها حاصل شده، این بیماری همچنان از معضلات درمان به شمار می‌رود. پژوهش‌های متعدّد نشان داده‌اند که عوامل محیطی بیشتر از عوامل ارثی در ایجاد سرطان‌ها دخالت دارند. افرادی بوده‌اند که در کشور‌هایی زندگی می‌کرده‌اند که سرطان در آن مناطق شیوع کمی داشته، وقتی همین افراد به کشور دیگری که این بیماری در آنجا رایج بوده، مهاجرت کرده‌اند، تحت تأثیر عوامل محیطی و تغذیه‌ای آن ناحیه قرار گرفته‌اند و ابتلا به این بیماری در آن‌ها افزایش یافته است.
افرادی که در حاشیة دریای مدیترانه زندگی می‌کنند و غذایشان بیشتر از غلّات سبوس‌دار، روغن زیتون، انواع حبوبات، ماهی‌ها و سایر غذاهای دریایی تشکیل شده است و گوشت قرمز کمتر مصرف می‌کنند، ابتلا به سرطان در آن‌ها نادر است.
سرطان پستان
در بین زنان شایع‌ترین سرطان‌ها سرطان پستان است. عوامل مؤثّر در ایجاد آن عبارت‌اند از: مصرف الکل و سیگار، داشتن اضافه‌وزن، وجود سابقة خانوادگی این نوع سرطان، اولین قاعدگی قبل از دوازده سالگی، یائسگی دیررس، تولّد اولین فرزند پس از 35 سالگی، عدم شیردهی و مصرف طولانی قرص‌های ضدّ بارداری و قرص‌های آرامش‌بخش و ضدّ اضطراب. همچنین از لحاظ تغذیه‌ای، مصرف کم آنتی‌اکسیدان‌ها و مصرف زیاد چربی نیز علاوه بر اضافه‌وزن، باعث افزایش استروژن‌ها می‌شود.
می‌دانیم که چربی‌هایی که منشأ حیوانی دارند، همچنین چربی‌های جامد، زمینه را برای ایجاد سرطان مهیّا می‌کنند. در چند بررسی -که در امریکا و سوئد انجام شده- دریافت چربی زیاد و پیدایش سرطان به اثبات رسیده است. مصرف زیاد روغن‌های مایع سبب تکثیر سلولی و توسعة تومورهای سرطانی می‌شود و مصرف اسیدهای چرب امگا3، از این مسئله جلوگیری می‌کند. بهتر است مقداری از گوشت‌ها با غذاهای دریایی و ماهی‌ها جایگزین شوند.
یادآوری می‌شود که آنتی‌اکسیدان‌ها موادّی هستند که مانع آسیب سلولی و بافت‌ها می‌شوند و چربی‌های موجود در غشای سلول‌ها را از اکسیداسیون محافظت می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌ها عبارت‌اند از: ویتامین‌هایA,C,E,D و موادّ معدنی مانند سلنیوم، روی و کلسیم.
موادّ آنتی‌اکسیدان در کدام موادّ غذایی یافت می‌شوند و روزانه چه مقدار باید دریافت شوند؟
با مصرف هفتگی زردة تخم مرغ، لبنیات، جگر، انواع سبزی خوردن، کدو حلوایی، برگ چغندر یا اسفناج و انواع میوه‌ها مقدار ویتامینA مورد نیاز بدن تأمین می‌شود.
مصرف روزانة انواع میوه‌های تازه و سبزیجات ویتامین C مورد نیاز را تأمین می‌کند. ویتامین E که خود محافظت ویتامین‌های A و C را به عهده دارد، در روغن‌های گیاهی، آجیل (بادام، گردو، فندق)، ماهی‌های چرب، جگر، لبنیات، تخم مرغ و سبزیجات یافت می‌شود. ویتامین D سرعت رشد تومورها را کاهش می‌دهد. این ویتامین در لبنیات، قارچ، گوشت، جگر، قلوه، ماهی تون، زردة تخم مرغ و کره وجود دارد.
از بین موادّ معدنی -که نقشی اساسی در پیشگیری از سرطان دارند- یکی کلسیم است که در لبنیات، سبزیجات و میوه‌های خشک فراوان است. با مصرف روزانه سه وعده لبنیات (شیر، ماست، پنیر) و یک بشقاب سبزی خوردن کلسیم مورد نیاز بدن تأمین می‌شود. سلنیوم -که از آنتی‌اکسیدان‌های قوی به شمار می‌رود- در غلّات سبوس‌دار، گوشت، دل، جگر، زبان، ماهی‌ها، حبوبات به‌ویژه عدس و آجیل (مغز‌ها و تخمه‌ها) فراوان است.
منابع مهمّ روی نیز گوشت، مرغ، ماهی، جگر، پنیر، زردة تخم مرغ، عدس، لپه، آجیل و سبزیجات هستند. روی هم رفته با مصرف غذاهای متنوّع و متعادل موادّ مورد نیاز بدن تأمین می‌شود.
مصرف ماهی و غذاهای دریایی -که حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند- باعث افزایش اسپرم می‌شود. همچنین ادّعا شده که عناصری مانند روی، سلنیوم و ویتامینB12 حرکت اسپرم را افزایش می‌دهند و ویتامین E که در جوانة گندم، روغن‌های گیاهی چون ذرّت، زیتون، بادام، فندق، گردو و تخمة آفتابگردان فراوان یافت می‌شود، توانایی ورود اسپرم را به تخمک افزایش می‌دهد. بنابراین با رعایت اصول تغذیه -که زیاد هم سخت نیست- می‌توان با مشکل ناباروری مبارزه کرد.
سرطان‌های رحم و تخمدان
این سرطان‌ها نیز نسبتاً شایع هستند. از مهم‌ترین علل به وجود آورندة آن‌ها چاقی و اضافه‌وزن است که باید به‌طور جدّی با آن مبارزه کرد. از لحاظ تغذیه‌ای باید در مصرف غذاهای سرشار از کربوهیدرات‌ها مانند انواع شیرینی، نوشابه‌ها، آب میوه‌های تجاری، همچنین در مصرف چربی‌ها بسیار دقّت شود. از میوه‌ها، سبزیجات و غلّات سبوس‌دار -که آنتی‌اکسیدان دارند- باید بیشتر استفاده شود.
به‌طور کلّی برای پیشگیری از انواع سرطان باید مقدار چربی مصرفی را به زیر سی درصد کالری دریافتی رساند. از مصرف غذاهای نمک‌سود، دودی و حاوی نیترات و موادّ افزودنی و از مصرف الکل و سیگار خودداری کرد. وزن بدن را باید متعادل نگه داشت. مصرف غذاهای غنی از فیبر و آنتی‌اکسیدان مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلّات با سبوس را نیز بیشتر کرد.
چگونه تغذیة نامناسب باعث ناباروری در زنان و مردان می‌شود؟
هر فردی آررزو دارد که در زمانی مناسب در طول عمرش دارای فرزندانی سالم، از لحاظ جسمی و روانی باشد، ولی ممکن است همیشه به این خواسته دست پیدا نکند.
عوامل متعدّدی باعث ناباروری می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها چاقی و اضافه‌وزن است. چاقی باعث به وجود آمدن تخمدان پلی‌کیستیک، قاعدگی نامنظّم و عدم تخمک‌گذاری می‌شود. البته کمبود وزن نیز باعث قطع قاعدگی می‌شود؛ پس وزن باید مرتّباً کنترل شود و متعادل باقی بماند. با انجام ورزش‌های مناسب و تغذیة درست، می‌توان از اضافه‌وزن جلوگیری کرد.
از لحاظ تغذیه‌ای، باید بین موادّ غذایی دریافتی تعادلی برقرار باشد؛ بدین معنی که انرژی مورد نیاز بدن باید پنجاه درصد از موادّ قندی، سی درصد از چربی‌ها و بیست درصد از پروتئین‌ها تأمین شود و مهم‌تر اینکه به اندازة کافی موادّ معدنی و ویتامین‌ها را نیز دربر داشته باشد. کمبود هر کدام از آن‌ها می‌تواند مشکلات متعدّدی در بدن ایجاد کند، به‌ویژه باید از کمبود ویتامین‌های A,E,B6,B12,B2 و موادّ معدنی مانند روی، آهن، سلنیوم و منیزیوم جلوگیری کرد. برای دریافت آن‌ها باید روزانه میوه (چهار عدد)، سبزیجات (سیصد گرم، نصف خام، نصف پخته) و غلّات سبوس‌دار و در هفته مقداری مغزهای روغنی یا همان آجیل مصرف کرد. البته باید توجّه داشت که آجیل یکی از منابع مهمّ دریافت کالری است.
مصرف شیرینی‌جات، ماکارونی، شکر، گوشت‌های چرب، چربی‌ها، نمک و کافئین باید بسیار کم باشد و موادّی مانند آب‌میوه‌های تجاری، سوسیس، کالباس، فست‌فود‌ها، غذاهای خارج از منزل و چربی‌های حیوانی اصلاً مصرف نشود. باید از مصرف سیگار خودداری شود؛ شخص در معرض فلزّات سنگین چون سرب و جیوه قرار نگیرد و استرس را نیز به خود راه ندهد.
با رعایت این اصول تغذیه‌ای، از ناباروری در هر زن و مرد جلوگیری خواهد شد. مردان باید به‌ویژه از مصرف سیگار و الکل خودداری کنند.
